Η κάθετη Οπτική
Ένα πράγμα δεν είναι αληθινό ή ψεύτικο αλλά, ταυτόχρονα, αληθινό και ψεύτικο, ούτε αληθινό ούτε ψεύτικο, ούτε μη αληθινό ούτε μη ψεύτικο...
«Ένα ανθρώπινο είδος παντελώς μεταμορφωμένο είναι έτοιμο να κάνει την εμφάνιση του» ανήγγειλε o Dreamer. Στα μάτια Του έλαμπε η ολότητα της ζωής. Ένιωσα μια ασυνήθιστη διέγερση. Για να Τον συναντήσω είχα κάνει ένα μεγάλο ταξίδι με μια στάση στο Μπουένος Άιρες και μια στη Μπογκοτά. Από εκεί, ένα μικρό αεροπλάνο με είχε μεταφέρει σε μια μικρή πόλη φωλιασμένη σε ένα οροπέδιο, στα 2300 μέτρα.
Η Casa del pensamiento, η μοναχική κατασκευή από μπαμπού όπου διεξαγόταν η συνάντηση μας, ήταν περικυκλωμένη από ένα αχανές πράσινο γεμάτο επιβλητικές βουνοκορφές. Κανένας τόπος δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει με εντονότερη συμμετοχή τις τόσο ισχυρές λέξεις. Τα μυστηριώδη όργανα των χαμένων πολιτισμών αφουγκράζονταν. Οι μύθοι τους πάλλονταν ακόμα στον αέρα: ο θρύλος του Ελντοράντο, οι ιστορίες των ανταρτοπολέμων, της κοκαΐνης και των σμαραγδιών, μέχρι τα μυστήρια της Ciundand Perdida.
Η φωνή Του απέσπασε τη σκέψη μου από τις εθνογραφικές φαντασιώσεις.
«Ο νέος άνθρωπος συνέτριψε το παλιό καβούκι, τρύπησε το διανοητικό κουκούλι που εγκλωβίζει την γηραιά ανθρωπότητα εδώ και αιώνες»
είπε με το στόμφο κάποιου επιστήμονα που επιτέλους βλέπει να τεκμηριώνεται η πολυετής του προσπάθεια στην οποία μόνο αυτός είχε πιστέψει. Το διακριτικό στοιχείο, το χαρακτηριστικό της εξέλιξης του νέου είδους ήταν ένα νέο γεγονός που έβλεπε για πρώτη φορά το φως του ήλιου, μια πραγματική κοσμική σπανιότητα:
τη γέννηση μέσα στον άνθρωπο ενός ψυχολογικού συστήματος που ήταν απελευθερωμένο από το φόβο και την αντιπαλότητα. Αυτό το χαρακτηριστικό, χωρίς προηγούμενο, σαν μια νοητική διαχωριστική γραμμή, δημιουργούσε από τον Homo Sapiens μια πραγματική διαφοροποίηση σε ένα νέο είδος. Το ανθρώπινο γένος ήταν μπροστά σ' ένα σταυροδρόμι της εξέλιξης του και διαγράφονταν δυο ανθρωπότητες, έντονα διακριτές, που απομακρύνονταν η μια από την άλλη. Οι άνθρωποι θα συνέχιζαν να αποκαλούνται άνθρωποι, ποιος ξέρει για πόσο καιρό ακόμα, αλλά μετά από αυτή την αποκάλυψη θα ανήκαν παντοτινά σε δύο είδη που συμβιώνουν μεν, αλλά είναι ξεχωριστά, σημαδεμένα από μια διαφορετική μοίρα.
«Η γηραιά ανθρωπότητα, παγιδευμένη σε μια επίπεδη οπτική της πραγματικότητας, βλέπει μονάχα μέσα από το παιχνίδι των αντιθέσεων... αντιλαμβάνεται και αισθάνεται μόνο μέσα από πολικότητες, ανταγωνισμούς και αντιπαραθέσεις»
ερμήνευσε ο Dreamer στραμμένος σε κάποιο σημείο του ορίζοντα. Είχα την εντύπωση ότι δεν μιλούσε σε μένα, αλλά εκτελούσε κάποια ιεροτελεστία που μόνο ο ίδιος γνώριζε. Ακολούθησα το βλέμμα Του και μου φάνηκε πως είχε εντοπίσει μια κοιλάδα όπου η μακρινή οροσειρά σχημάτιζε μεγαλύτερη κοιλότητα. Εκεί, από πολιτισμούς αρχαιότερους των Μάγια και των Αζτέκων, είχε γεννηθεί μια ευφυής σπίθα που τώρα έδινε λάμψη στα σκούρα μάτια του Dreamer.
«Vision and reality are one and the same thing -- ανήγγειλε μνημονεύοντας μια από τις συμβολικότερες φράσεις, ίσως τη σύνοψη ολόκληρης της φιλοσοφίας Του — Ο οριζόντιος άνθρωπος έχει μια αντιμαχόμενη οπτική τον κόσμου, κι εκεί κρύβεται η αιτία για την κάθε του συμφορά... Η ιστορία του πολιτισμού του είναι η πιστή αντανάκλαση μιας κομματιασμένης ψυχολογίας... μια ιστορία πολέμων και καταστροφών... Ακόμα και η επιστήμη του, η δραστηριότητα για την οποία καυχιέται περισσότερο από άλλες, δεν είναι παρά το προϊόν της τριβής μεταξύ δυο ανταγωνιστικών εννοιών... καλό και κακό, αληθινό και ψεύτικο, ωραίο και άσχημο... σαν μια σπίθα που συνεχίζει να γεννιέται τρίβοντας δύο πυρόλιθους, από τα χέρια ενός πρωτόγονου ανθρώπου».
Ο Dreamer συνέχισε εξηγώντας ότι η κοινή ανθρωπότητα συνέχιζε να χρησιμοποιεί ένα αρχαϊκό οπτικό σύστημα. Όπως οι βάτραχοι δεν μπορούν να αντιληφθούν τον κόσμο παρά μόνο σαν μια κίνηση σκιών, έτσι και οι άνθρωποι του παλιού είδους δεν μπορούν να κατανοήσουν παρά μόνο μέσα από την αντίθεση, μέσα από τη σύγκριση αντίθετων στοιχείων. Η λογική τους είναι αντιμαχόμενη, η οπτική που έχουν για τον κόσμο είναι ακόμα το υποτυπώδες αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού των αντιθέτων.
«Το χαρακτηριστικό που διακρίνει τον νέο άνθρωπο είναι η επίγνωση της αυταπάτης των αντιθέτων —ισχυρίστηκε ο Dreamer -
Εκείνα που η παλιά ανθρωπότητα θεωρεί αντίθετα, είναι πράγματι δυο όψεις της ίδιας πραγματικότητας, σαν τις δυο άκρες μιας ράβδου... Καλό και κακό, αληθινό και ψεύτικο, ωραίο και άσχημο, δεν είναι αντίθετοι τρόποι ζωής, αλλά βαθμίδες, επίπεδα της πραγματικότητας... Πίσω από τους φαινομενικούς ανταγωνισμούς επιδρά ακατάπαυστα μια δύναμη εναρμόνισης, ικανή να τα συγχωνεύσει και να τα οδηγήσει σε μια ανώτερη τάξη».
Το γεγονός της ανθρωπογένεσης, το επαναστατικό χαρακτηριστικό που μου αποκάλυπτε εκείνη τη στιγμή ο Dreamer, ήταν η εμφάνιση σε μερικά άτομα, μιας νέας και ανατρεπτικής αίσθησης που ονόμασε 'κάθετη οπτική του κόσμου'. Αισθάνθηκα τη σκέψη μου να χάνεται σε μια σκοτοδίνη. Κρατήθηκα γερά από το φτιαγμένο από μπαμπού παραπέτο, το λειασμένο από τον αέρα των Muiscas, και χάραξα στην καρδιά μου την απίστευτη αφήγησή Του.
«Σε αυτά τα πρώτα πρότυπα, δείγματα μιας νέας ανθρωπότητας, η πραγματικότητα δεν μοιάζει πια μονοσήμαντη, καθορισμένη απατηλά από πολικότητες και αντιθέσεις, αλλά φτιαγμένη από επίπεδα. Με την καινούργια τους αίσθηση, το σύμπαν δεν φαίνεται πλέον χωρισμένο σε αντίθετα αλλά φτιαγμένο από υποστρώματα πραγματικότητας. Ένα πράγμα δεν είναι αληθινό ή ψεύτικο αλλά, ταυτόχρονα, αληθινό και ψεύτικο, ούτε αληθινό ούτε ψεύτικο, ούτε μη αληθινό ούτε μη ψεύτικο...».
Σημείωσα προσεκτικά τις λέξεις Του, αν και η κατανόησή τους αργούσε να εμπεδωθεί μέσα μου. Με βοήθησε ένα παράδειγμα που μου έδωσε πάνω στην πιο κλασσική αντινομία, εκείνη που αντιπαρατάσσει το καλό με το κακό. Σε αντίθεση με αυτό που φαίνεται στην κοινή οπτική, την οριζόντια οπτική του κόσμου, δεν υπάρχει κάτι που από μόνο του, αντικειμενικά και αμετάβλητα, είναι καλό ή κακό.
«Το κακό του σήμερα είναι το καλό του χθες που δεν ξεπεράστηκε» δήλωσε, και με παρακολουθούσε καθώς κατέγραψα τις λέξεις Του, όπως έκανε συνήθως όταν ήθελε να βεβαιωθεί ότι τις κατέγραψα με απόλυτη ακρίβεια. Η παύση κράτησε λίγο ακόμα και έπειτα ανήγγειλε:
«Εκείνο που ο άνθρωπος καταδεικνύει ως κακό στη ζωή του, είναι η επανάπαυσή του στο καλό τού χθες. Yesterday’s perfection is but a steppingstone towards a new perfection».
«Αλλά θα πρέπει να ομολογήσουμε - υποστήριξα, στην προσπάθειά μου να κρατήσω όρθιο κάποιο από τα χαλάσματα των βεβαιοτήτων μου - ότι τουλάχιστον μια αντίθεση υπάρχει σίγουρα... η ζωή και ο θάνατος είναι αντιθετικές πραγματικότητες... δυο αληθινές αντιθέσεις».
«Έτσι τα βλέπει ο οριζόντιος άνθρωπος» συμφώνησε ο Dreamer. Έπειτα, χαμηλώνοντας τη φωνή και πλησιάζοντας, σαν να ήθελε να μου εκμυστηρευτεί κάτι, είπε:
«Στην πραγματικότητα ο θάνατος δεν υπάρχει... Είμαστε φτιαγμένοι για να ζούμε αιώνια! Η πιο ζωντανή απόδειξη της παντοδυναμίας του ανθρώπου βρίσκεται στη δύναμη του να μετατρέψει το αδύνατο σε δυνατό: ο θάνατος... το σώμα είναι άφθαρτο. Μονάχα η απουσία της θέλησης... μια ακούσια θέληση, μια ασυνείδητη παντοδυναμία, μπορεί να το καταστρέψει.
Ο θάνατος είναι η αθανασία με γυρισμένες σ' εμάς τις πλάτες της!».
Άκουγα κι έτρεμα. Ήμουν ένα φοβισμένο πλάσμα, αιωρούμενο στο χείλος της αβύσσου, μια στιγμή λίγο πριν γκρεμιστεί στο κενό που σηματοδοτεί ταυτόχρονα το τέλος του και την αναγέννηση του.
Τότε πρόφερε τις λέξεις που θα με καθοδηγούσαν και θα απορροφούσαν κάθε στιγμή της ζωής μου.
«Τα κύτταρα της νέας αυτής ανθρωπότητας πρέπει να εκπαιδευτούν, ένα προς ένα. Η εναρμόνιση πρέπει να υλοποιηθεί σε κάθε άνθρωπο — είπε έντονα -Στην οικονομία, όπως και στην πολιτική, πρέπει να προετοιμαστεί μια νέα γενιά ηγετών, μια αριστοκρατία λήψης αποφάσεων... άντρες και γυναίκες που να γνωρίζουν την τέχνη του ονείρου', την τέχνη τού 'πιστεύω και δημιουργώ '»
.