Μόνο η βαθεια κατανοηση (το καταλαμβάνειν), μπορεί να οδηγήσει στην ύπαρξη, ενώ η γνώση δεν είναι παρά μία πρόσκαιρη παρουσία σ’ αυτό. / Γκουρτζιεφ

Το να καταλάβει κανείς , είναι η ουσία την οποία παίρνει από πληροφορίες τις οποίες με πρόθεση έμαθε και από κάθε είδους εμπει­ρίες τις οποίες προσωπικά έζησε. Είναι εκατό φορές ευκολότερο, όπως λένε και οι Γραφές, «να περάσει μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας»,παρά ο ένας να δώσει στον άλλον τα όσα έχει καταλάβει, για οποιο­δήποτε ζήτημα.

Όχι μόνο είναι αδύνατο, ακόμα κι αν κανείς απόλυτα το επιθυ­μεί, να δώσει σε κάποιον άλλον όσα ο ίδιος εσωτερικά κατάλαβε στη διάρκεια της ζωής του, αλλα υπάρχει ένας νόμος όπου η ποιότητα του τι κανείς αντιλαμβάνεται όταν κάποιος άλλος του λέει κάτι, εξαρτάται από την ποιότητα των στοιχείων που έχουν σχηματιστεί σ’ αυτόν που μιλάει.

Την επομένη ο καθηγητής κι εγώ πήγαμε σ’ αυτό το μοναστήρι, όπου μας υποδέχτηκαν αρκετοί καλόγεροι, ανάμεσα στους οποίους και ο ίδιος ο Γέροντας. Ύστερα από τους συνηθισμένους χαιρετισμούς, αυτός μας οδήγησε σε ένα λόφο σε αρκετή απόσταση από το μοναστή­ρι, και εκεί καθίσαμε στην απότομη όχθη ενός μικρού ρυακιού και αρχίσαμε να τρώμε το φαί που έφερε μαζί του.

Μετά από λίγο είπε:

«Εδώ κανείς δε θα μας ακούσει ούτε θα μας δει και μπορούμε να μιλήσουμε με απόλυτη ησυχία για οτιδήποτε ευχαριστεί τις καρδιές μας».

Πάνω στην κουβέντα αποδείχθηκε ότι ήταν Ιταλός, αλλά ήξερε Ελληνικά, γιατί η μητέρα του ήταν Ελληνίδα, και στην παιδική του ηλικία, με την επιμονή της, μιλούσε Ελληνικά σχεδόν αποκλειστικά. Ήταν στο παρελθόν Χριστιανός Ιεραπόστολος και είχε ζήσει πολ­λά χρόνια στις Ινδίες. Κάποτε, όταν είχε πάει για κάποια Ιεραποστο­λική εργασία στο Αφγανιστάν, αιχμαλωτίστηκε από Αφρίδες όταν περνούσε από κάποια διάβαση. Μετά, αφού πέρασε από το ένα αφεντικό στο άλλο σαν δούλος, έπεσε στα χέρια διαφόρων φυλών που κατοικούν σ’ αυτές τις περιοχές και τελικά έφτασε σ’ αυτό το μέρος ακόμα ως δούλος.

Κατά τη διάρκεια της μακριάς παραμονής του σ’ αυτές τις απομα­κρυσμένες περιοχές απέκτησε τη φήμη ενός αμερόληπτου ανθρώπου, που ταπεινά ανεγνώριζε και υποτασσόταν σε όλες τις τοπικές συνθή­κες ζωής, τις καθιερωμένες από αιώνες. Και έτσι μετά από τις προσ­πάθειες του τελευταίου αφεντικού του, στον οποίον είχε προσφέρει κάποιες σημαντικές υπηρεσίες, του δόθηκε πλήρης ελευθερία και η υπόσχεση ότι θα μπορούσε να πηγαίνει οπουδήποτε ήθελε μέσα σ’ αυτές τις περιοχές σα να ήταν ένας από τους ντόπιους άρχοντες.

Μας άκουσε με πολλή κατανόηση και επιθυμώντας φανερά να μας ενθαρρύνει στις επιδιώξεις μας, σκέφτηκε για λίγο και με ένα γλυκό αξέχαστο χαμόγελο, είπε:

Πολύ καλά λοιπόν… Με την ελπίδα ότι τα αποτελέσματα από την έρευνα σας θα ωφελήσουν και τους συμπατριώτες μου, θα κάνω ό,τι μπορώ να σας βοηθήσω να φτάσετε το σκοπό που θέσατε στους εαυτούς σας.

Όπως βεβαιωθήκαμε αργότερα, ανάμεσα στους μυημένους αυτού του μοναστηριού βρίσκονταν άνθρωποι που στο παρελθόν ήταν Χρι­στιανοί, Εβραίοι, Μωαμεθανοί, Βουδιστές, Λαμαϊστές, κι ακόμα ένας Σαμάνος. Όλοι ήταν ενωμένοι από τον Θεό-Αλήθεια.

Όλοι οι αδελφοί αυτού του μοναστηριού ζούσαν μαζί, με τέτοια ομόνοια, που, παρ’ όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ιδιότητες των εκπροσώπων των διαφόρων θρησκειών, ο καθηγητής Σκρίντλωφ και εγώ δεν μπορούσαμε να διακρίνουμε σε ποια θρησκεία ανήκε προηγουμένως ο κάθε ένας.

Ο Πάτερ Τζιοβάνι μας είπε επίσης πολλά πράγματα για την πί­στη και το σκοπό που είχε κάθε μια από όλες αυτές τις Αδελφότητες. Μιλούσε τόσο καλά, τόσο καθαρά και τόσο πειστικά σχετικά με την αλήθεια, την πίστη και τη δυνατότητα να μεταβληθεί η πίστη μέσα στον άνθρωπο, που μια φορά ο καθηγητής Σκρίντλωφ ταράχτηκε τόσο βαθιά που δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί και αναφώνησε ξαφνιασμένος:

Πάτερ Τζιοβάνι! Δεν μπορώ να καταλάβω πώς μπορείς να κάθε­σαι εδώ ήρεμα αντί να επιστρέψεις στην Ευρώπη, τουλάχιστον στη δική σου πατρίδα, την Ιταλία, να δώσεις στον εκεί κόσμο έστω κι ένα χιλιοστό αυτής της πίστης που κατακλύζει τα πάντα και που τώρα εμπνέεις μέσα μου.

Αχ αγαπητέ μου Καθηγητά, απάντησε ο Πάτερ Τζιοβάνι, είναι φανερό πώς δεν καταλαβαίνεις την ψυχή του ανθρώπου όσο καταλα­βαίνεις την αρχαιολογία.

Η πίστη δεν μπορεί να δοθεί στον άνθρωπο. Η πίστη γεννιέται σε έναν άνθρωπο και η ενέργειά της μεγαλώνει μέσα του όχι σαν αποτέλεσμα αυτόματης μάθησης, δηλαδή, όχι από καμιά αυτόματη εξακρίβωση ύψους, πλάτους, πάχους, μορφής και βάρους, ή από την αντίληψη ενός αντικειμένου με την όραση, την ακοή, την αφή, την οσμή ή γεύση, αλλά με το να καταλάβει.

Το να καταλάβει κανείς είναι η ουσία την οποία παίρνει από πληροφορίες τις οποίες με πρόθεση έμαθε και από κάθε είδους εμπει­ρίες τις οποίες προσωπικά έζησε.

Παραδείγματος χάριν, αν ο ίδιος ο αγαπημένος μου αδελφός ερ­χόταν εδώ, αυτή τη στιγμή, και με ικέτευε να του δώσω έστω και ένα δέκατο από όσα εγώ έχω καταλάβει, κι αν εγώ επιθυμούσα με όλη μου την ύπαρξη να το κάνω αυτό, δε θα μπορούσα, παρ’ όλη μου τη φλογερή επιθυμία, να του δώσω ούτε το ένα χιλιοστό αυτού του καταλαμβάνειν, διότι δεν έχει ούτε τη γνώση ούτε την εμπειρία που εγώ, εντελώς τυχαία, απέκτησα και έζησα στη ζωή μου.

Όχι Καθηγητά μου, είναι εκατό φορές ευκολότερο, όπως λένε και οι Γραφές, «να περάσει μια καμήλα από την τρύπα μιας βελόνας» παρά ο ένας να δώσει στον άλλον τα όσα έχει καταλάβει, για οποιο­δήποτε ζήτημα.

Στο παρελθόν σκεπτόμουνα όπως κι εσύ και μάλιστα διάλεξα την Ιεραποστολική δραστηριότητα για να διδάξω σ’ όλους την πίστη στον Χριστό. ‘Ηθελα να κάνω τον καθένα τόσο ευτυχισμένο, όσο αισθανόμουν εγώ λόγω της πίστης μου στη διδασκαλία του Ιησού Χρι­στού.

Αλλά το να επιθυμεί να κάνει κανείς κάτι τέτοιο, με το να μεταμοσχεύει, ας πούμε, την πίστη με λόγια είναι σα να θέλει να κάνει να χορτάσει κάπoιoς με ψωμί απλώς κοιτάζοντας το.

Το καταλαμβάνειν απoκτάται, όπως είπα προηγουμένως, από το σύνολο των πληροφοριών που μάθαμε με τη δική μας πρόθεση και από προσωπικές εμπειρίες, ενώ γνώση είναι μόνο η αυτόματη απoτύπωση λέξεων με κάποια σειρά.

Όχι μόνο είναι αδύνατο, ακόμα κι αν κανείς απόλυτα το επιθυ­μεί, να δώσει σε κάποιον άλλον όσα ο ίδιος εσωτερικά κατάλαβε στη διάρκεια της ζωής του από τους παράγοντες που είπαμε, αλλά ακόμα, όπως πρόσφατα καθορίσαμε μαζί με κάποιους άλλους αδελφούς του μοναστηριού μας, υπάρχει ένας νόμος όπου η ποιότητα του τι κανείς αντιλαμβάνεται όταν κάποιος άλλος του λέει κάτι, εξαρτάται από την ποιότητα των στοιχείων που έχουν σχηματιστεί σ’ αυτόν που μιλάει.

Γιά να σας βοηθήσω να καταλάβετε αυτά που μόλις είπα, θα σας παραθέσω σαν παράδειγμα το γεγονός που γέννησε μέσα μας την επιθυμία να κάνουμε έρευνες και μας οδήγησε στην ανακάλυψη αυτού του νόμου.

Πρέπει να σας πω πως στην αδελφότητα μας υπάρχουν δύο πολύ γηραιοί αδελφοί, ο ένας ονομάζεται αδελφός Αλ και ο άλλος αδελ­φός Σεζ. Αυτοί οι αδελφοί έχουν εθελοντικά αναλάβει την υποχρέωση να επισκέπτονται περιοδικά όλα τα μοναστήρια του τάγματος μας και να εξηγούν τις διάφορες όψεις της θεϊκής ουσίας.

Η αδελφότητα μας έχει τέσσερα μοναστήρια, ένα απ’ αυτά το δικό μας, το δεύτερο στην κοιλάδα του Παμίρ, το τρίτο στο Θιβέτ, και το τέταρτο στην Ινδία. Έτσι αυτοί οι μοναχοί, ο Αλ και ο Σεζ, διαρκώς ταξιδεύουν από το ένα μοναστήρι στο άλλο και κηρύττουν εκεί.

Έρχονται σε μας μια ή δύο φορές το χρόνο. Ο ερχομός τους στο μοναστήρι θεωρείται μεταξύ μας ένα πολύ μεγάλο γεγονός. Τις μέρες που ένας απ’ τους δυό τους είναι εδώ, οι ψυχές μας νιώθουν γνήσια ουράνια ευχαρίστηση και τρυφερότητα.

«Τα κηρύγματα των δύο αυτών αδελφών, οι οποίοι είναι σχεδόν στο ίδιο επίπεδο αγνότητας και που εκφράζουν τις ίδιες αλήθειες, έχουν παρόλ’ αυτά ένα πολύ διαφορετικό αποτέλεσμα σε όλους τους αδελφούς μας και ιδιαίτερα σε μένα.

Όταν μιλά ο αδελφός Σεζ, είναι πραγματικά σαν το τραγούδι των πουλιών στον παράδεισο, με τα όσα λέει, ας πούμε, ο άνθρωπος συγκλονίζεται, γίνεται κανείς σα να έχει πέσει σε έκσταση. Ο λόγος του κελαρύζει σαν ποταμάκι και κανείς δεν επιθυμεί τίποτε άλλο πια, από το να ακούει τη φωνή του αδελφού Σεζ.

Ο λόγος του αδελφού Αλ έχει περίπου το αντίθετο αποτέλεσμα.
Μιλάει άσχημα και μπερδεμένα, προφανώς λόγω της ηλικίας του. Κανείς δεν ξέρει πόσο χρονών είναι. Και ο αδελφός Σεζ είναι πολύ γέρος, τριακοσίων χρονών λένε, αλλά βαστιέται καλά ακόμα, ενώ στον αδελφό Αλ φαίνεται καθαρά η αδυναμία της ηλικίας.

Όσο πιό δυνατή είναι η εντύπωση που κάνουν τα λόγια του αδελφού Σεζ, τόσο πιο γρήγορα η εντύπωση αυτή εξατμίζεται, μέχρι που τελικά δε μένει τίποτε στον ακροατή.

Στην περίπτωση του αδελφού Αλ, αν και στην αρχή αυτά που λέει δεν είναι εντυπωσιακά, αργότερα, η ουσία τους παίρνει μια συγ­κεκριμένη μορφή και κάθε μέρα περισσότερο διαποτίζουν όλα μαζί την καρδιά και μένουν εκεί για πάντα.

Όταν το αντιληφθήκαμε και αρχίσαμε να προσπαθούμε να ανα­καλύψουμε την αιτία, καταλήξαμε ομόφωνα στο συμπέρασμα ότι τα κηρύγματα του αδελφού Σεζ έβγαιναν μόνo από το νου του, και επ­ομένως επιδρούσαν στο νου μας, ενώ τα κηρύγματα του αδελφού Αλ έβγαιναν από την ύπαρξή του και επιδρούσαν στη δική μας ύπαρξη.

Μάλιστα, καθηγητά μου, η γνώση και το καταλαμβάνειν είναι εντελώς διαφορετικά πράγματα. Μόνον το καταλαμβάνειν μπορεί να οδηγήσει στην ύπαρξη, ενώ η γνώση δεν είναι παρά μία πρόσκαιρη παρουσία σ’ αυτό. Η καινούρια γνώση παραμερίζει την παλιά και το αποτέλεσμα είναι, ας πούμε, σα να χύνεις από το άδειο στο κενό.

Πρέπει κανείς να αγωνισθεί για να καταλάβει, μόνο αυτό μπορεί να οδηγήσει στον Κύριο και Θεό μας. Και για να μπορεί να καταλάβει κανείς τα φαινόμενα της φύσης, τα οποία συμβαίνουν γύρω μας σύμφωνα ή μη-σύμφωνα με κάποιο νόμο, πρέπει πρώτα συνειδητά να αντιληφθεί και να αφομοιώσει ένα τεράστιο ποσόν πληροφοριών που αφορά την αντικειμενική αλήθεια και τα πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στη γη στο παρελθόν και μετά πρέπει να υπομείνει μέσα του όλα τα αποτελέσματα κάθε είδους εθελοντικής και μη-εθελοντικής εμπειρίας.

Είχαμε πολλές παρόμοιες αξέχαστες συζητήσεις με τον Πατέρα Τζιοβάνι. Πολλά εξαιρετικά ερωτήματα που ποτέ δεν περνούν από το μυαλό των σύγχρονων ανθρώπων γεννήθηκαν τότε μέσα μας και φωτίστηκαν απ’ αυτόν τον σπάνιο άνθρωπο, τον Πατέρα Τζιοβάνι, που σαν κι αυτόν δε συναντά κανείς σχεδόν ποτέ στη σημερινή ζωή. …

Γ.Ι.Γκουρτζίεφ - «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους» εκδ. Χατζηνικολη.