Διαπιστώνω όλο και περισσότερο ότι ζούμε σε μια πολύ σκληρή και αναίσθητη κοινωνία, ηλίθια, κακιά, ανέμπνευστη, αμόρφωτη, αδαή, ανίκανη, πολύ αυστηρή, -αλλά, από την άλλη, πρόχειρη και παράλογη- και δειλή, απίστευτα μισαλλόδοξη, κοντόφθαλμα συμφεροντολόγα, υποκριτική, ανέντιμη, παρακμασμένη, χωρίς ορίζοντες και χωρίς οράματα και άρα χωρίς μέλλον.
(Εννοείτε, βέβαια, ότι αυτή η κοινωνία φιλοξενεί και πολλές φωτεινές εξαιρέσεις, κι αυτό είναι ό,τι χειρότερο…για τις εξαιρέσεις).
Φυσικά, ευτυχώς δεν περίμενα να καεί η μισή Ελλάδα για να το καταλάβω αυτό. Και, φυσικά, περίμενα ότι πρέπει να καεί η μισή Ελλάδα για να το καταλάβει έστω και εφήμερα ο μέσος Έλληνας, που αφυπνίζεται για λίγο από τους μεγάλους θορύβους, πέφτει στο φριχτό ατόπημα να κάνει κάποιες σκέψεις και κάποιους συνειρμούς, να κρυφοκοιτάξει λίγο –με ενοχλημένο χασμουρητό- τι συμβαίνει στον κόσμο του, αλλά αμέσως μετά επιστρέφει στην ύπνωση του.
Φυσικά, ακόμα και η φευγαλέα αφύπνιση του μέσου ανθρώπου –όταν, σπανίως, συμβαίνει- γίνεται με τους αναμενόμενους τρόπους:
Πρέπει να καεί ζωντανή μια αβοήθητη μάνα αγκαλιά με τα τέσσερα παιδάκια της, για να κάνει τον συνειρμό και θυμηθεί ο μέσος άνθρωπος τη μαμά του ή τα παιδάκια του και να κάνει την ανάλογη εφιαλτική φαντασίωση, πρέπει να καούν ζωντανές μερικές γιαγιάδες για να αντιδράσει στο ερέθισμα σκεπτόμενος την γιαγιά του, πρέπει να καούν οι ελιές, για να ανησυχήσει κανείς για την «παραγωγή της χώρας» και άρα για την χώρα, πρέπει να κινδυνέψει να καεί ένας απ’ τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της ανθρωπότητας, για να θυμηθεί για δυό-τρεις μέρες την Ιστορία του.
Πρέπει να πεθάνουν αδίκως και με τον πιο φριχτό τρόπο τόσοι άνθρωποι για να θυμηθεί ότι οι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια που δεν έχουν, πρέπει να καεί ολοσχερώς το χωριό του για να θυμηθεί το εγκαταλειμμένο χωριό του (ο ίδιος που το εγκατέλειψε και δημιούργησε το Αθηνοκεντρικό κράτος που έχει γραμμένη την υπόλοιπη Ελλάδα και όλη την ύπαιθρο να μην πω που).
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι αυτή μου η αγανακτισμένη δήλωση διαμαρτυρίας ή καταγγελίας (αν και γίνεται για κάτι τόσο σημαντικό), είναι, στη δεδομένη περίσταση, ίσως η μόνη αγανακτισμένη, δήλωση διαμαρτυρίας ή καταγγελίας της εποχής που απαιτεί κάποιες εξηγήσεις για να γίνει κατανοητή, (πόσο μάλλον για να εξηγηθεί –σε όσους νομίζουν ότι την κατανοούν- ότι δεν προέρχεται από ποιητική διάθεση, και άρα δεν είναι «ποιητική ατάκα» ή συμβολισμός, αλλά κυριολεξία).
Τα δέντρα είναι ζωντανά, είναι οντότητες, όπως κι εμείς οι άνθρωποι, πως το λένε, είναι όντα, πλάσματα, ζωντανές υπάρξεις, είναι οντότητες.
(Αυτό χρησίμευσε ως έμπνευση για ένα διήγημα φαντασίας του Roald Dahl, στο οποίο ο αφηγητής κατασκευάζει ακουστικά με τα οποία μπορεί να ακούει τα φυτά να «μιλούν» και ακούει ένα δέντρο να βογκάει βαριά και συρτά όταν χτυπιέται από ένα τσεκούρι… Ρίξτε μια ματιά και στο πολύ ιδιαίτερο διήγημα του μεγάλου συγγραφέα του Φανταστικού, Algernon Blackwood, The Man Whom The Trees Loved –Ο Άνθρωπος που τον Αγαπούσαν τα Δέντρα- όπως επίσης και στο The Willows –Οι Ιτιές- του ίδιου…)
Αμέτρητα πειράματα έχουν διεξαχθεί για την επιρροή των ήχων και της μουσικής στα φυτά. Οι πρωτοπόροι επιστημονικοί ερευνητές Peter Tompkins και Christopher Bird, στο περιβόητο έργο τους The Secret Life of Plants (Η Μυστική Ζωή των Φυτών) περιγράφουν με λεπτομέρειες πειράματα που έχουν γίνει στην Ινδία, στον Καναδά και στις Η.Π.Α., κατά τα οποία ανακαλύφθηκε ότι τα φυτά φυτρώνουν και αναπτύσσονται γρηγορότερα, ή παράγουν περισσότερη σοδειά ή καρπούς, υπό την παρουσία ήχων τόσο ποικίλων όσο τα ινδικά μουσικά Ragas (εκπεμπόμενα από μεγάφωνα πάνω από ορυζώνες), η Γαλάζια Ραψωδία (επαναλαμβανόμενα παιγμένη όλη μέρα και όλη νύχτα), συνεχείς υψηλοί τόνοι με αυξανόμενη ένταση, και ήχοι από ένα ηλεκτρικό διαπασών που ακούγονται για μισή ώρα κατά την αυγή.
Από την άλλη, η νότα Λα (F) συνεχώς ακουστή για οκτώ ώρες την ημέρα, ή ο τυχαίος έντονος θόρυβος (όπως τα παράσιτα του ραδιοφώνου), είναι γνωστό ότι έχουν την ικανότητα να ανακόψουν την ανάπτυξη των φυτών, ή και να τα σκοτώσουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα φυτά «ακούνε»;
Στα ίχνη αυτών των ερευνών, η ερευνήτρια Dorothy Retallack του πανεπιστημίου του Colorado, διεξήγαγε πειράματα επί τέσσερα χρόνια, εκθέτοντας όλων των ειδών τα φυτά σε διάφορους τύπους μουσικής, και κρίνοντας την ανταπόκριση τους όχι μόνο από την γενική κατάσταση της υγείας ή της ανάπτυξής τους, αλλά ακόμη και από τον βαθμό κατά τον οποίο τα φυτά κινούνται και γέρνουν προς –ή αποτραβιούνται από- το μεγάφωνο το οποίο εκπέμπει την εκάστοτε μουσική. Κατέληξε στην ακόλουθη κλίμακα αποκρίσεων:
Τα φυτά κλίνουν προς την ηχητική πηγή, κατά το άκουσμα: ινδικής μουσικής από sitar, δυτικής κλασσικής μουσικής, έγχορδες εκτελέσεις La Paloma 18ου και 19ου αιώνα, Jazz (Louis Armstrong, Duke Ellington). Τα φυτά είναι αδιάφορα προς την ηχητική πηγή, κατά το άκουσμα: σιωπής, αμερικανικής μουσικής Country, κουαρτέτων για έγχορδα των Schoenberg, Berg, Webern. Τα φυτά αποτραβιούνται όσο πιο μακριά μπορούν από την ηχητική πηγή, κατά το άκουσμα: τυμπάνων, μουσικής Pop, Hard Rock και Heavy Metal.
Όταν καταστρέφεις ένα δέντρο είναι σαν να καταστρέφεις ένα βιολί ή ένα λαγούτο, και είναι σαν να σκοτώνεις την ίδια την ψυχή της μουσικής. Από τα δέντρα προέρχεται η μουσική, η μουσική μας, από αυτά ξεκίνησε όλη.
Τα δέντρα είναι οντότητες, όταν τους κόβεις και τους παίρνεις το ξύλο, είναι σαν να τα γδέρνεις, το παίρνεις όπως παίρνεις την γούνα από τα ζώα, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Κι όπως οι γούνες των ζώων έχουν διαφορετικές ποιότητες, και μερικές είναι σπάνιες και ακριβές, το ίδιο ισχύει και με τα ξύλα. Πολλά από αυτά τα ζώα, άλλωστε, δημιουργούν αυτή τη γούνα τους από την τροφή τους που προέρχεται από τα δέντρα και τα φυτά. Οι γούνες αυτές, τα ξύλα αυτά, οι φλοιοί, το δέρμα μας, το χώμα, το γρασίδι, είναι η επιδερμίδα του κόσμου μας.
πρέπει να τον αφυπνίσει αυτός που τον κοιμίζει τον περισσότερο καιρό, δηλαδή η τηλεόραση.
Πρέπει να καεί ζωντανή μια αβοήθητη μάνα αγκαλιά με τα τέσσερα παιδάκια της, για να κάνει τον συνειρμό και θυμηθεί ο μέσος άνθρωπος τη μαμά του ή τα παιδάκια του και να κάνει την ανάλογη εφιαλτική φαντασίωση, πρέπει να καούν ζωντανές μερικές γιαγιάδες για να αντιδράσει στο ερέθισμα σκεπτόμενος την γιαγιά του, πρέπει να καούν οι ελιές, για να ανησυχήσει κανείς για την «παραγωγή της χώρας» και άρα για την χώρα, πρέπει να κινδυνέψει να καεί ένας απ’ τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της ανθρωπότητας, για να θυμηθεί για δυό-τρεις μέρες την Ιστορία του.
Πρέπει να πεθάνουν αδίκως και με τον πιο φριχτό τρόπο τόσοι άνθρωποι για να θυμηθεί ότι οι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια που δεν έχουν, πρέπει να καεί ολοσχερώς το χωριό του για να θυμηθεί το εγκαταλειμμένο χωριό του (ο ίδιος που το εγκατέλειψε και δημιούργησε το Αθηνοκεντρικό κράτος που έχει γραμμένη την υπόλοιπη Ελλάδα και όλη την ύπαιθρο να μην πω που).
Πρέπει να καούν μερικές χιλιάδες στρέμματα αναντικατάστατης δασικής φύσης για να τον πιάσει φευγαλέα η «οικολογική ευαισθησία» του, πρέπει να καταστραφεί η ομορφιά και η γαλήνη για να του έρθει στο νου ότι υπάρχει ομορφιά και γαλήνη και άλλα τέτοια παράξενα πράγματα στον κόσμο…
Αλλά όπως διαπιστώνω ξανά και ξανά, δεν αρκούν ακόμη ούτε κι αυτά για να αφυπνιστεί ο μέσος άνθρωπος τόσο πολύ ώστε να κάνει έστω μερικές ασυνήθιστες σκέψεις. Φυσικά, αυτό δεν είναι παράξενο, αφού για τις ασυνήθιστες –γι’ αυτόν- σκέψεις απαιτείται έμπνευση, ευαισθησία, απόσπαση, μόρφωση, καλλιέργεια (δεν εννοώ την αγροτική καλλιέργεια, που πλέον ούτε καν αυτήν δεν την κάνει), παρατηρητικότητα, επιείκεια, ιδιαιτερότητα, αναζήτηση, αλλά και ευφυΐα και πνεύμα (εκείνα τα παράξενα πράγματα που μας κάνουν να ξεχωρίζουμε από τα ζώα…ή μάλλον, συγνώμη, από τα έντομα).
Έτσι αφού όλοι αφυπνίστηκαν για λίγο και έκαναν τις διαμαρτυρίες και τις καταγγελίες τους για τα πιο ολοφάνερα και αναμενόμενα και αυτονόητα και δεδομένα πράγματα (αν και παραδόξως κάπου πήρε το αυτί μου και μια-δυο «θεωρίες συνομωσίας», λίγο πριν τιμωρηθούν άμεσα αυτοί που τόλμησαν να τις πουν δημοσίως), είπα να κάνω κι εγώ τη δική μου διαμαρτυρία και καταγγελία, για κάτι που –όπως βλέπω, δυστυχώς- είναι πολύ λιγότερο ολοφάνερο, αναμενόμενο και αυτονόητο και δεδομένο, απ’ όλα τα υπόλοιπα, και φαντάζομαι ότι για τον μέσο Έλληνα δεν είναι καν γνωστό, ίσως μάλιστα να μην το έχει καν ακούσει πότε του, κάτι ανήκουστο, απόκρυφο, ασυνήθιστο, παράξενο, ίσως ακόμη και τρελό ή παρανοϊκό:
Τα δέντρα πονάνε όταν καίγονται!
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι αυτή μου η αγανακτισμένη δήλωση διαμαρτυρίας ή καταγγελίας (αν και γίνεται για κάτι τόσο σημαντικό), είναι, στη δεδομένη περίσταση, ίσως η μόνη αγανακτισμένη, δήλωση διαμαρτυρίας ή καταγγελίας της εποχής που απαιτεί κάποιες εξηγήσεις για να γίνει κατανοητή, (πόσο μάλλον για να εξηγηθεί –σε όσους νομίζουν ότι την κατανοούν- ότι δεν προέρχεται από ποιητική διάθεση, και άρα δεν είναι «ποιητική ατάκα» ή συμβολισμός, αλλά κυριολεξία).
Δεν ξέρω αν τύχει αυτό το τόσο ιδιόμορφο περιοδικό που κρατάτε στα χέρια σας, να πέσει στα χέρια ενός απαράδεκτου και ανέμπνευστου μέσου ανθρώπου, αλλά αν τύχει, επιτρέψτε μου να τον ενημερώσω όσο μπορώ για αυτήν την τόσο παράξενη και ασυνήθιστη αλήθεια αυτής της καθόλου ποιητικής ατάκας που επινόησα για να τον αφυπνίσω λίγο ακόμη κι εγώ με τη σειρά μου:
Ο κόσμος στον οποίον ζεις (αν μπορεί να ονομάσει κανείς ζωή την ισόβια διανοητική φυλακή, τη διαρκή ύπνωση και τη χαζομάρα) είναι πολύ μα πολύ παράξενος και ιδιαίτερος, ανεξερεύνητος και άγνωστος και συναρπαστικός και ανοίκειος, έστω και αν εσύ δεν το βλέπεις επειδή δεν στο είπε η τηλεόραση, επειδή δεν το γράφουν οι εφημερίδες και δεν σου το μάθανε στο σχολείο, ενώ υπάρχουν και τόσα πράγματα που θα μπορούσες να τα σκεφτείς –ή και να τα ανακαλύψεις- ακόμα και από μόνος σου.
Τα δέντρα είναι ζωντανά, δεν είναι αντικείμενα, το ξαναλέω, δεν είναι αντικείμενα, δεν είναι «ξύλα», δεν είναι διακόσμηση, δεν είναι κάτι διακοσμητικό και όμορφο για να περνάς ωραία που το βλέπεις, δεν είναι καν συσκευές παραγωγής οξυγόνου, δεν είναι καν κάτι απλά τόσο ωφέλιμο και χρήσιμο όπως σου διδάσκουν οι ωφελιμιστές και οι συμφεροντολόγοι –όπως έχουν συνηθίσει να βλέπουν όλα τα πράγματα γύρω τους.
Τα δέντρα είναι ζωντανά, είναι οντότητες, όπως κι εμείς οι άνθρωποι, πως το λένε, είναι όντα, πλάσματα, ζωντανές υπάρξεις, είναι οντότητες.
Ομολογουμένως, είναι πολύ παράξενες οντότητες, πιο παράξενες κι από τους εξωγήινους (αφού όλοι τους φαντάζονται ως ανθρωποειδείς- και φανταστείτε τι θα τους κάνουμε όταν τους δούμε, αν κάνουμε αυτό που κάνουμε σε πιο γήινα πράγματα, και αν «αυτοί» το ξέρουν αυτό, φανταστείτε τι θα μας κάνουν πριν προλάβουμε να τους το κάνουμε), και δεν ξέρω τελικά πώς το καταλαβαίνεις αυτό το «οντότητες», αν καταλαβαίνεις και οτιδήποτε, αλλά, όπως και να το καταλαβαίνεις, δεν φταίω εγώ, είναι όντως οντότητες.
Το ξέρω ότι κάποιοι θα συμφωνήσουν αδιαμαρτύρητα σε αυτό, αλλά, επειδή -μέσα στην ανέμπνευστη αυστηρότητα τους- τους αρέσει να το παίζουν επιστήμονες, θα μας υπενθυμίσουν ότι ναι μεν τα δέντρα είναι ζωντανά, αλλά δεν είναι δυνατόν να «πονάνε» όταν καίγονται, διότι δεν έχουν νευρικό σύστημα. Εγώ με τη σειρά μου, αν μου το επιτρέπετε, θα τους υπενθύμιζα ότι κατά βάθος εννοούν πως πιστεύουν ότι τα δέντρα δεν έχουν κάτι που να μοιάζει με νευρικό σύστημα όπως το ξέρουν οι ίδιοι…
Όλα τα φυτά μπορούν και κινούνται, έχουν κίνηση:
Μπορεί να είναι μια απλή πολύ αργή κίνηση καθώς το φυτό μεγαλώνει, ή μπορεί να είναι μια απότομη κίνηση των φύλλων όπως π.χ. στα σαρκοβόρα φυτά σαν το Venus Fly Trap (Dionea muscipula) τη λεγόμενη και «εντομοπαγίδα», που κλείνουν και καταπίνουν με οξέα ένα έντομο μόλις καθίσει επάνω τους, και άρα με κάποιο «νευρικό» τρόπο νιώθουν το έντομο που το κάνει αυτό.
Άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η υπερκινητική Ηλιοσταλίδα (Drosera) που διαθέτει μέχρι και κινούμενα πλοκάμια, ένα είδος φτέρης και ένα είδος ιτιάς που αντιδρούν και κλείνουν τα φύλλα τους μόλις χαϊδέψεις το κλαδάκι, ένα υπερευαίσθητο είδος Μιμόζας (Mimosa pudica), που το φύλλωμα της καταρρέει μόλις ενοχληθεί, παριστάνει τη νεκρή, και, μόλις κρίνει ότι ο κίνδυνος πέρασε, το φύλλωμά της ξαναγίνεται κανονικό.
Ένα σύστημα μέσα στα φυτά τα καθιστά ικανά να κάνουν τέτοια πράγματα, και μπορούν κάποιοι, αν προτιμούν, να μην το ονομάσουν νευρικό σύστημα επειδή δεν εντοπίζουν κάτι τέτοιο, μπορούν να το ονομάσουν όπως θέλουν (άλλωστε, έτσι κι αλλιώς, ένα παιχνίδι με ονόματα και ορισμούς συνήθως κάνουν, όταν ονομάζουν κάτι νιώθουν ότι το εξήγησαν κιόλας). Μάλιστα, αυτό το «σύστημα» είναι ιδιαίτερο έξυπνο, διότι π.χ. πυροδοτεί την εντολή του κλεισίματος της παγίδας όταν αγγιχτεί κάποια ίνα σαν trigger (σκανδάλη) και μάλιστα αυτή η δράση δεν ενεργοποιείτε με ένα μόνο άγγιγμα. Πρέπει να αγγιχτεί από κάτι για δύο ή τρεις φορές, ή πρέπει να αγγιχτούν παραπάνω από δύο ή τρεις ίνες ή τρίχες. Αυτό εμποδίζει να ξοδεύει το φυτό την ενέργεια του κάθε φορά που π.χ. ένα σκουπιδάκι ή ένα ξερό φύλλο πέφτει μέσα στην παγίδα. Αυτό που θα πέσει στην παγίδα πρέπει να κινείται, δηλαδή ένα έντομο. Το έντομο θα αγγίξει πολλές μικρές σκανδάλες κινούμενο, ή θα δώσει το ερέθισμα πάνω από δύο ή τρεις φορές.
Ο ίδιος ο Δαρβίνος, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε από τα σχετικά γραπτά του, πίστευε ότι αυτού του είδους η εντυπωσιακή απόκριση στα ερεθίσματα υποδεικνύει την ύπαρξη την ύπαρξη ενός κεντρικού νευρικού συστήματος στα φυτά αυτά, όπως αυτό ενός ζώου.
Στη δεκαετία του 1960, ο Dr. Burdon Sanderson έκανε πολλά πειράματα με φυτά, όπως το να συνδέσει ηλεκτρόδια με τέτοιες ίνες ή απολήξεις φυτών, με σκοπό να καταγράψει τυχόν ηλεκτρική δραστηριότητα στα φυτά. Ανακάλυψε ότι μόλις αγγίζονταν μια τέτοια «σκανδάλη» πυροδοτούσε ένα κύμα ηλεκτρικής δραστηριότητας σχεδόν ταυτόσημο με τα νευρικά ερεθίσματα που παράγονται από τους νευρώνες των ζώων.
Σήμερα, με τον σύγχρονο εξοπλισμό, οι φυσιολόγοι των φυτών (οι φυσιολόγοι των ανθρώπων ερευνούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο και τους λέμε νευροφυσιολόγους) έχουν αρχίσει να κατανοούν πολλά περισσότερα πράγματα για την κινητικότητα των φυτών. Έχουν επιβεβαιώσει τις ανακαλύψεις του Burdon-Sanderson και επιπλέον έχουν αρχίσει να ξετυλίγουν τις μοριακές και κυτταρικές αιτίες για την ικανότητα πολλών φυτών να ανταποκρίνονται στο άγγιγμα.
Μέχρι σήμερα, εν έτη 2007, η ευαισθησία απόκρισης στο άγγιγμα έχει εντοπιστεί σε πάνω από 1.000 διαφορετικά είδη φυτών!
Τα φυτά ξέρουν ότι τα χαϊδεύεις ή ότι τα χτυπάς.
Επιπλέον, το ηλεκτρικό πεδίο διαφόρων ειδών φυτών αντιδρά μετρήσιμα, αν θέλετε το πιστεύετε, όταν βάζουμε δίπλα τους ζωντανές γαρίδες και τις πετάμε μέσα σε βραστό νερό, όπως έχει αποδειχθεί με πειράματα. Έχει επίσης διαπιστωθεί, σε πολλές περιπτώσεις, ότι πολλά φυτά είναι ικανά να αντιδρούν απέναντι σε όντα που πρόσφατα έχουν καταστρέψει φυτικό ή ζωικό υλικό, δηλαδή είναι σαν να μπορούν να εντοπίσουν στα χέρια σου π.χ. το γεγονός ότι πρόσφατα κούρεψες το γρασίδι!
Αυτά τα πράγματα είναι γνωστά από το 1960, ότι τα φυτά νιώθουν. Ρίξτε μια ματιά στο συνταρακτικό σύγγραμμα The Secret Life of Plants (Η Μυστική Ζωή των Φυτών) των Peter Tompkins και Christopher Bird. Κάποια απ’ τα πειράματα σχεδόν κατέδειξαν ότι τα φυτά παράγουν μικρούς υπέρηχους ή υπόηχους όταν κόβονται, όπως ένα ζώο φωνάζει όταν το σκοτώνουν, ή εκπέμπουν ένα σήμα που καταγράφεται όταν ξεριζώνονται ή τους κόβεται ένα κλαδί.
(Αυτό χρησίμευσε ως έμπνευση για ένα διήγημα φαντασίας του Roald Dahl, στο οποίο ο αφηγητής κατασκευάζει ακουστικά με τα οποία μπορεί να ακούει τα φυτά να «μιλούν» και ακούει ένα δέντρο να βογκάει βαριά και συρτά όταν χτυπιέται από ένα τσεκούρι… Ρίξτε μια ματιά και στο πολύ ιδιαίτερο διήγημα του μεγάλου συγγραφέα του Φανταστικού, Algernon Blackwood, The Man Whom The Trees Loved –Ο Άνθρωπος που τον Αγαπούσαν τα Δέντρα- όπως επίσης και στο The Willows –Οι Ιτιές- του ίδιου…)
Αμέτρητα πειράματα έχουν διεξαχθεί για την επιρροή των ήχων και της μουσικής στα φυτά. Οι πρωτοπόροι επιστημονικοί ερευνητές Peter Tompkins και Christopher Bird, στο περιβόητο έργο τους The Secret Life of Plants (Η Μυστική Ζωή των Φυτών) περιγράφουν με λεπτομέρειες πειράματα που έχουν γίνει στην Ινδία, στον Καναδά και στις Η.Π.Α., κατά τα οποία ανακαλύφθηκε ότι τα φυτά φυτρώνουν και αναπτύσσονται γρηγορότερα, ή παράγουν περισσότερη σοδειά ή καρπούς, υπό την παρουσία ήχων τόσο ποικίλων όσο τα ινδικά μουσικά Ragas (εκπεμπόμενα από μεγάφωνα πάνω από ορυζώνες), η Γαλάζια Ραψωδία (επαναλαμβανόμενα παιγμένη όλη μέρα και όλη νύχτα), συνεχείς υψηλοί τόνοι με αυξανόμενη ένταση, και ήχοι από ένα ηλεκτρικό διαπασών που ακούγονται για μισή ώρα κατά την αυγή.
Από την άλλη, η νότα Λα (F) συνεχώς ακουστή για οκτώ ώρες την ημέρα, ή ο τυχαίος έντονος θόρυβος (όπως τα παράσιτα του ραδιοφώνου), είναι γνωστό ότι έχουν την ικανότητα να ανακόψουν την ανάπτυξη των φυτών, ή και να τα σκοτώσουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα φυτά «ακούνε»;
Στα ίχνη αυτών των ερευνών, η ερευνήτρια Dorothy Retallack του πανεπιστημίου του Colorado, διεξήγαγε πειράματα επί τέσσερα χρόνια, εκθέτοντας όλων των ειδών τα φυτά σε διάφορους τύπους μουσικής, και κρίνοντας την ανταπόκριση τους όχι μόνο από την γενική κατάσταση της υγείας ή της ανάπτυξής τους, αλλά ακόμη και από τον βαθμό κατά τον οποίο τα φυτά κινούνται και γέρνουν προς –ή αποτραβιούνται από- το μεγάφωνο το οποίο εκπέμπει την εκάστοτε μουσική. Κατέληξε στην ακόλουθη κλίμακα αποκρίσεων:
Τα φυτά κλίνουν προς την ηχητική πηγή, κατά το άκουσμα: ινδικής μουσικής από sitar, δυτικής κλασσικής μουσικής, έγχορδες εκτελέσεις La Paloma 18ου και 19ου αιώνα, Jazz (Louis Armstrong, Duke Ellington). Τα φυτά είναι αδιάφορα προς την ηχητική πηγή, κατά το άκουσμα: σιωπής, αμερικανικής μουσικής Country, κουαρτέτων για έγχορδα των Schoenberg, Berg, Webern. Τα φυτά αποτραβιούνται όσο πιο μακριά μπορούν από την ηχητική πηγή, κατά το άκουσμα: τυμπάνων, μουσικής Pop, Hard Rock και Heavy Metal.
Και, φυσικά, κανένας αφοσιωμένος κηπουρός δεν χρειάζεται στατιστικές για να ξέρει ότι τα φυτά έχουν συναισθήματα, ότι με κάποιο τρόπο το καταλαβαίνουν αν τα αγαπάς ή αν τους μιλάς με γλυκό τόνο ή αν τα χαϊδεύεις, ή αν τα κακομεταχειρίζεσαι…
Επίσης τα δέντρα παίζουν μουσική.
Είναι αμέτρητες οι σχετικές καταγραφές στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Ο ποιητής και στοχαστής του 5ου αιώνα, Martianus Capella, μας μιλά για το άλσος του Απόλλωνα, στην Κύρα, κοντά στους Δελφούς, όπου «μια γλυκιά μουσική έβγαινε από τα δέντρα, μια υπέροχη μελωδία που γεννιόταν από την επαφή τους, καθώς το αεράκι ψιθύριζε ανάμεσα τους…» Τα ψηλά, τα μεσαία και τα χαμηλά κλαδιά, μας λέει ο Martianus Capella, παρήγαγαν τα βασικά διαστήματα της οκτάβας, πέμπτες, τετάρτες, και ολόκληρους τόνους, κι έτσι σκόρπαγαν στο τοπίο «μια μελωδική αρμονία, τη μυστική μουσική και τα τραγούδια των θεών…»
Ο Ιησουίτης πανεπιστήμονας Athanasius Kircher (1602- 1680) αποδεχόταν αυτήν την ιδέα, λεγοντας ότι ο άνεμος που φυσά στα πεύκα στ’ αλήθεια έχει αυτό το αποτέλεσμα, αν τα δέντρα έχουν αναλογικά το κατάλληλο ύψος. Αλλά υποστήριζε και ότι κάποια φυτά είναι αναλόγως αρμονικά προς τον εαυτό τους. Έφερνε σαν παράδειγμα το φυτό του γένους equisetum (γνωστό και ως αλογοουρά, horsetail), το οποίο έχει τους ρόζους του σε τέτοιες αποστάσεις μεταξύ τους ώστε είναι τοποθετημένοι ακριβώς όπως οι υποδιαιρέσεις του μονόχορδου (σε αναλογία 1:2:3:4), οπότε αν δεχθεί μια έντονη δόνηση τότε παράγει κανονικότατη μουσική.
Εκμεταλλευόμενος τη μυστηριώση σοφία της φύσης με έναν πολύ παράξενο τρόπο –ίσως επηρεασμένος από τις ιατρικές γνώσεις του Παράκελσου, για τον οποίο κάθε θεραπευτικό φυτό ενσωμάτωνε τις επιρροές ενός συγκεκριμένου άστρου- ο σοφός Giovani Battista de la Porta, έγραφε ότι όλες οι ασθένειες μπορούν να θεραπευτούν με τη μουσική, αν η μουσική παιχτεί με μουσικά όργανα τα οποία είναι κατασκευασμένα από τους μίσχους ή το ξύλο των φυτών που έχουν τις ανάλογες θεραπευτικές ιδιότητες!
Για παράδειγμα, οι λυμφατικοί και οι καχεκτικοί μπορούν να θεραπευτούν αν ακούνε μουσική από το φύσημα στον κούφιο μίσχο του φυτού του γένους helleborus (το λεγόμενο και ηλιοβόριο, hellebore), καθώς ταυτόχρονα τρώνε αυτό το φυτό. Κατ’ αυτόν, οι άνθρωποι μπορούν άμεσα να ερεθιστούν σεξουαλικά ακούγοντας φλάουτα κατασκευασμένα από το αφροδισιακό satyrion (σατύριο)…κ.α.
Φυσικά, αυτό είναι μια πολύ παράξενη ιδέα, την οποία όμως είχαν υπ’ όψιν τους πολλοί σοφοί και λόγιοι, όπως ο Novalis που μιλά για τους «πολυσύνθετους τόνους, τις υπέροχες συμπαθειες, και την πανέμορφη τάξη» που βρίσκονται εντυπωμένα στη φύση.
Πρέπει, φυσικά, να αναλογιστούμε ότι το ξύλο είναι par excellence δονητικό υλικό, το οποίο παράγει αρμονικούς συντονισμούς με κάθε δόνηση, και άλλωστε είναι το βασικό υλικό από το οποίο κατασκευάζονται τα περισσότερα μουσικά όργανα (βιολιά και βιόλες, λαγούτα, κιθάρες, φλάουτα, φλογέρες, πιάνα, κλπ, κλπ).
Δεν είναι καθόλου τυχαίο, κατά την γνώμη μου, που οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη για το ξύλο, «ύλη», (που έχει επιβιώσει με την αρχική της έννοια π.χ. στη λέξη «υλοτόμος», ξυλοκόπος), για να ονομάσουν την υλική υποδομή του σύμπαντος, παθητική σε όλες τις μορφοποιητικές δυνάμεις που μπορούν κάλλιστα να ειδωθούν και ως δονητικές στη φύση τους…
Όταν καταστρέφεις ένα δέντρο είναι σαν να καταστρέφεις ένα βιολί ή ένα λαγούτο, και είναι σαν να σκοτώνεις την ίδια την ψυχή της μουσικής. Από τα δέντρα προέρχεται η μουσική, η μουσική μας, από αυτά ξεκίνησε όλη.
Τα δέντρα είναι οντότητες, όταν τους κόβεις και τους παίρνεις το ξύλο, είναι σαν να τα γδέρνεις, το παίρνεις όπως παίρνεις την γούνα από τα ζώα, είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Κι όπως οι γούνες των ζώων έχουν διαφορετικές ποιότητες, και μερικές είναι σπάνιες και ακριβές, το ίδιο ισχύει και με τα ξύλα. Πολλά από αυτά τα ζώα, άλλωστε, δημιουργούν αυτή τη γούνα τους από την τροφή τους που προέρχεται από τα δέντρα και τα φυτά. Οι γούνες αυτές, τα ξύλα αυτά, οι φλοιοί, το δέρμα μας, το χώμα, το γρασίδι, είναι η επιδερμίδα του κόσμου μας.
Μια καμένη γη είναι κάτι παραπάνω από καμένες οντότητες, είναι φριχτά εγκαύματα στην ίδια την επιδερμίδα του κόσμου μας. Και, ξέρετε, ο κόσμος μας είναι ζωντανός, κι ο κόσμος μας πονάει…
«Γιατί η σφαγή ενός βοδιού ή ενός προβάτου να θεωρείται μικρότερο κακό από το κόψιμο μιας φτέρης η μιας βελανιδιάς, ενώ πιστεύεται ότι η ψυχή ενυπάρχει και στα δέντρα;…»
είχε καταγράψει ο Πορφύριος.
Τα δέντρα είναι ζωντανά όντα, ζουν για πολλά χρόνια, γερνούν, πεθαίνουν, έχουν ηλικία, και τα ίδια τα δέντρα καταγράφουν πιστά την ηλικία τους με τους ομόκεντρους δακτύλιους στον κορμό τους, που όμως γίνονται ορατοί μόνο αν κόψεις τον κορμό και κοιτάξεις την τομή του, κι είναι σαν να το κρατούν μυστικό. Κάθε δακτύλιος αντιστοιχεί επακριβώς με ένα έτος.
Τα δέντρα είναι χρονολόγοι.
Τα δέντρα συνειδητά συνεργάζονται με τον άνεμο με τόσους πολλούς τρόπους, που δεν θα έφταναν οι σελίδες αυτού του κειμένου για να τους απαρυθμίσω αναλυτικά.
Τα δέντρα είναι ανεμολόγοι.
Τα φυτά και τα δέντρα κάνουν σεξ. Ακόμη και από μακριά
.
Και δείχνουν με πολλούς τρόπους τη σεξουαλική τους ευχαρίστηση. Αναπαράγονται με τους πιο έξυπνους και περίτεχνους τρόπους (οι τρόποι αναπαραγωγής των ζωικών ειδών μοιάζουν πρωτόγονοι και κακότεχνοι μπροστά τους). Τα δέντρα είναι γενετιστές.
Το μεγαλύτερο μέρος της γραπτής κληρονομιάς της ανθρωπότητας είναι γραμμένο και αποτυπωμένο πάνω στο αίμα-πολτό των δέντρων, στο χαρτί.
Τα δέντρα είναι τα βιβλία μας, είναι τα μεταφορικά μέσα των ιδεών μας.
Τα δέντρα είναι τα βιβλία μας, είναι τα μεταφορικά μέσα των ιδεών μας.
Αν έχεις κάποιο διανοητικό πρόβλημα και αδυνατείς να καταλάβεις το πράγμα που –όσο μπορώ κι εγώ- σου εξηγώ τόση ώρα, και το αντιλαμβάνεσαι σαν κάτι θολό, λογοτεχνικό ή φιλοσοφικό, ή σαν ευφυολόγημα, επειδή έχεις συνηθίσει να δίνεις κύρος σε πιο επιτημονικές ή λογιστικές προσεγγίσεις, μπορώ να επιχειρήσω να τις κάνω κι αυτές φευγαλέα, ξεκινώντας από εσένα τον ίδιο, που νομίζεις ότι ξέρεις τι είσαι.
Είσαι μια μετάπλαση του Η2. Το 90% του Σύμπαντος είναι Η2. Άπειρα μοναχικά σωματίδια που αναζητούν τη σύνθεση, και ο άνθρακας, η βάση όλης της οργανικής ζωής: είσαι ο άνθρακας που συνδέεται με το στοιχείο εκείνο που βρίσκεται σε μεγαλύτερη αφθονία στο Σύμπαν: το υδρογόνο. Η βάση σου είναι τέσσερα μόρια υδρογόνου σε σύνδεση με ένα μόριο άνθακα, σμήνη από τέτοιες δομικές συνδέσεις, που οικοδομούν ένα οξύ: το νουκλεϊκό, δηλαδή το πυρηνικό οξύ σου, που φτιάχνει DNA-RNA και άλλες άγνωστες λέξεις. Είμαστε η πληροφορία μετασχηματισμένη σε κόσμο. Είμαστε ο κόσμος. Πολύς κόσμος.
Με την ίδια λογική, είσαι τα δέντρα. Είμαστε τα δέντρα.
Η πράσινη χλωροφύλλη μετάλλαξε το CO2 σε O2, σε όλον τον κόσμο μας, επιτρέποντας έτσι στους χρήστες του Ο2 να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν. Είμαστε χρήστες του Ο2, είμαστε εθισμένοι στο οξυγόνο. Μας είναι απαραίτητος και ο συνδυασμός του O με το Η2, για να γευόμαστε την επαφή μας με το στοιχείο που αφθονεί περισσότερο από όλα τα άλλα στο Σύμπαν, δηλαδή για να κρατάμε την επαφή μας με το Σύμπαν. Χωρίς Η2Ο δεν μπορούμε να ζήσουμε ούτε τέσσερις περιστροφές της γαλανόλευκης διαστημικής σφαίρας στην επιδερμίδα της οποίας ζούμε, γύρω από τον εαυτό της.
Είσαι ο εγκέφαλος σου. Η υπερ-οντότητα της χλωροφυλλικής φύσης τρέφει με οξυγόνο τον εγκέφαλο σου, το κάνει σε όλους μας –αυτό είναι το σχέδιο της- για να μπορεί ο εγκέφαλος μας να σκέφτεται. Πολλές φορές, αν δεν είναι φυτό, σκέφτεται πολύ παράξενα πράγματα. Είμαστε αυτά τα πολύ παράξενα πράγματα, η φαντασία μας, είμαστε η σκέψη μας, που αναπνέει, εισπνέει την πνοή του κόσμου που της στέλνουν τα δέντρα και ο άνεμος, και μπορεί να σκέφτεται και να ονειρεύται, να έχει πνεύμα…
Λοιπόν εσύ μπορεί να μην είσαι, γι αυτό και να δυσκολεύεσαι να το καταλάβεις, αλλά τα δέντρα είναι οντότητες. Επίσης, αν το καταλάβεις αυτό, μπορεί παρ’ όλα αυτά, εύκολα να το ξεχάσεις.
Για να σε βοηθήσω να το εμπεδώσεις ακόμη καλύτερα και να θυμάσαι ότι τα φυτά και τα δέντρα είναι οντότητες, σου ζητώ να θυμάσαι ότι κανονικα, όπως εμείς, τα δέντρα θα έπρεπε να έχουν ονόματα, θα έπρεπε να τους δίνεις ονόματα
(στο κάτω-κάτω το κάνεις στον σκύλο και την γάτα σου).
(στο κάτω-κάτω το κάνεις στον σκύλο και την γάτα σου).
Αυτό το ψηλό δέντρο εκεί πέρα είναι ο Γιάννης. Εκείνος ο νεαρός είναι ο Κώστας. Αυτή η πανέμορφη λυγερή είναι η Μαρία. Εκείνη η καμπουριασμένη είναι η Ζωζώ. Εκείνος ο γέρος με τα κομμένα κλαδιά και την κουφάλα είναι ο Θανάσης. Αυτή η κυπαρισσένια είναι η Τζένη. Εκεί ψηλά στην κορυφή είναι μαζεμένη η παρέα η ωραία του Ελάτου.
Τα δέντρα είναι πρόσωπα, είναι άτομα, είναι χαρακτήρες, είναι ζωντανά, είναι οντότητες.
Μην γυρνάς αλλού το βλέμμα μπροστά στην καταστροφή τους, στις μαζικές δολοφονίες τους χωρίς λόγο, στον αφανισμό των ευγενών αυτών οντοτήτων, που δεν μπορούν να
υπερασπιστούν τον εαυτό τους ή να το βάλουν στα πόδια.
(Το ίδιο συμβαίνει και και με ένα αθώο μωρό).
Τι σόι άνθρωπος είσαι; Έκαψες την Ζωζώ άτιμε; Την έκαψες ζωντανή;
Έκαψες τα παιδάκια της; Έριξες στις φλόγες τον Θανάση και ξεκλήρισες όλη του την οικογένεια;
Πονάνε και υποφέρουν μέσα στις φλόγες, πεθαίνουν φριχτό και αργό θάνατο!
Καταλαβαίνεις τώρα;; Τα δέντρα πονάνε όταν καίγονται…
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ
.
