Πάμπολλες επιστημονικές έρευνες έχουν πια αποδείξει, οτι η Γιόγκα μειώνει την υπερβολική ένταση και το χρόνιο άγχος. Η ιστοσελίδα www.pubmed.gov έχει 40 άρθρα που αναλύουν έρευνες πάνω στην επίδραση της Γιόγκα για τη μείωση του στρες και δημοσιεύματα για την ευεργετική επίδραση της Γιόγκα στη μείωση του στρες έχουν δημοσιευτεί σε βιβλία και σε σοβαρά και έγκυρα επιστημονικά περιοδικά: Science studies Yoga, Annals of Behavioral Science (Οκτώβρης 2004), Journal of Clinical Psychology (Ιούνιος 2004), Journal of Alternative and Complementary Medicine (Φεβρουάριος και Αύγουστος 2005).
Πολλά άρθρα αναφέρουν τα αποτελέσματα κλινικών ερευνών, που όπου διαπιστώθηκε μόνιμη μείωση του χρόνιου άγχους σε άτομα που έκαναν Υπερβατικό διαλογισμό ή διαλογισμό Βιπάσανα, ακόμα και μετά το πέρας της έρευνας. Από το 1ο κιόλας μάθημα Γιόγκα, μπορεί κανείς να αισθανθεί τη μείωση της υπερβολικής έντασης, ανακαλύπτοντας μια πρωτόγνωρη ισορροπία μεταξύ χαλάρωσης και ενεργητικότητας.
Μέσα στους πρώτους 4 μήνες τακτικής εξάσκησης στη Γιόγκα, ανακαλύπτει ότι αρχίζει να λειτουργεί πιο αποστασιοποιημένα, να μην εκνευρίζεται και να μην αγχώνεται τόσο εύκολα όσο πριν, να επιστρέφει πιο γρήγορα στην ηρεμία αφού παρέλθει μια κατάσταση διέγερσης, να είναι ως επί το πλείστον ευδιάθετος και ήρεμος και να έχει αποθέματα ενέργειας που δεν είχε πριν.
Τότε καταλαβαίνει κανείς, οτι τα ανεξήγητα αισθήματα κόπωσης, κακοθυμίας, εκνευρισμού και άγχους – συχνά ακαθόριστου – τα οποία τον κατατρόπωναν στο παρελθόν, στην ουσία οφείλονταν σε χρόνια και υπερβολική ένταση και έλλειψη ενέργειας.
Το θέμα είναι πως όταν απαλευθερωθεί η χρόνια ένταση, μετατρέπεται σε διαθέσιμη ενέργεια. Έτσι, όχι μόνο δε γίνεται κανείς αδρανής και παθητικός, αλλά αντίθετα, γίνεται πιο δραστήριος, δημιουργικός και αποδοτικός – μάλιστα σε πολλαπλάσιο βαθμό από ότι ήταν πριν, όταν ζούσε μέσα στην ένταση και το άγχος. Καταφέρνει να κάνει πολύ περισσότερα από ότι πριν, χωρίς όμως να φθείρει και να εξαντλεί τον οργανισμό του – και κυρίως, απολαμβάνοντας ότι κάνει την ώρα που το κάνει.
Τεχνικές Γιόγκα για το άγχος
Η ευεργετική επίδραση της Γιόγκα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, όχι μόνο για να βελτιωθούν οι παθήσεις που οφείλονται στο χρόνιο άγχος, αλλά και για να ξεπεράσει κανείς το μετατραυματικό στρες, που αναπόφευκτα ακολουθεί τραγικά περιστατικά φυσικών καταστροφών, θανάτων και σοβαρών απωλειών.
Οι τεχνικές της είναι ποικίλες και περιλαμβάνουν σωματικές ασκήσεις, αναπνοές, βαθιά χαλάρωση και διαλογισμό. Αφού κανείς μάθει τις τεχνικές, μπορεί να τις προσαρμόσει σε κάθε περίσταση και για τις προσωπικές του ανάγκες.
Πολλοί αναζητούν την ειδική τεχνική, που με μαγικό τρόπο, θα μειώσει το άγχος τους μόλις την κάνουν. Αλλά δεν υπάρχει μία τέτοια τεχνική. Χρειάζεται να κάνει κανείς πρακτική εξάσκηση σε τακτική βάση σε ένα συνδυασμό τεχνικών της Γιόγκα. Αυτές οι τεχνικές αποβάλλουν τις συσσωρευμένες εντάσεις στο σώμα και το νου και δε συσσωρεύονται. Δε φτάνουν να γίνουν υπερβολικές. Έτσι, όταν εμφανιστεί μια επείγουσα κατάσταση, θα είναι κανείς σε καλύτερη θέση να τη χειριστεί. Ας δούμε όμως πιο λεπτομερώς τι προσφέρει η κάθε ομάδα τεχνικών.
Οι σωματικές ασκήσεις της Γιόγκα βοηθούν να φύγει η συσσωρευμένη ένταση από τους μυς, ώστε να πάψουν οι περιττές και χρόνιες συσπάσεις, να αποκατασταθεί η ευλυγισία, η μυοσκελετική ισσοροπία και η ορθοσωμία. Επίσης, η σωματική άσκηση διεγείρει την έκκριση ενδορφινών, που είναι φυσικές αντικαταθλιπτικές ουσίες και χαρίζουν σωματική και ψυχική ευεξία.
Οι αναπνοές της Γιόγκα είναι η πιο εύκολη τεχνική, γιατί μπορούν να γίνουν παντού και πάντα: περπατώντας, καθιστοί στο γραφείο, στο αυτοκίνητο, στο κρεβάτι, σε διαγωνισμούς, είτε είμαστε υγιείς είτε έχουμε πάθει κάποια ασθένεια.
Το μυστικό της ευεργετικής τους επίδρασης έγκειται τόσο στην καλή οξυγόνωση του εγκέφαλου, όσο και στη ρυθμικότητα με την οποία τις εκτελούμε. Αυτό δημιουργεί στον εγκέφαλο κύματα «άλφα», που σχετίζονται με οξυμένη επίγνωση και εγρήγορση της προσοχής, αλλά με ταυτόχρονη ηρεμία του νου, ενώ μειώνονται τα κύματα «βήτα» που σχετίζονται με ανησυχία και υπερδιέγερση (στρες). Επίσης, οι αργές αναπνοές, με μακρόσυρτη εκπνοή, δημιουργούν μια παρασυμπαθητική διέγερση, προξενώντας χαλάρωση και ηρεμία.
Οι τεχνικές χαλάρωσης και διαλογισμού έρχονται να εμβαθύνουν αυτό που έχει συμβεί με τις σωματικές ασκήσεις και τις αναπνοές. Μπορείτε να τις κάνετε και μόνες τους, χωρίς απαραίτητα να έχουν προηγηθεί ασκήσεις ή αναπνοής (αν και η προεργασία αυτή βοηθά). Γίνονται είτε ξαπλωτά ή καθιστά.
Μια τέτοια τεχνική είναι η απλή περιφορά της επίγνωσης στα μέρη του σώματος. Είναι σημαντικό να μην προσπαθείτε να χαλαρώσετε, παρά μόνο να διατηρείτε μια αισθαντική προσοχή. Η χαλάρωση θα εκδηλωθεί από μόνη της και θα αισθανθείτε να φεύγουν οι περιττές μυϊκές εντάσεις και να ηρεμεί ο νους. Η βαθύτερη χαλάρωση έχει και βαθύτερα αποτελέσματα, γιατί μπορεί να απελευθερώσει εντάσεις που προέρχονται από υποσυνείδητες μνήμες, εσωτερικές συγκρούσεις και παλιά τραύματα – σωματικά ή ψυχολογικά.
Η Φιλοσοφία της Γιόγκα στη διαχείριση του άγχους
Η βάση της εξήγησης που δίνει η Φιλοφοφία της Γιόγκα για το άγχος είναι ένα φαινόμενο του νου που λέγεται Σαμσκάρα. Πρόκειται για υποσυνείδητες μνήμες που έχουν αποτυπωθεί στο υποσυνείδητο και γίνονται συνήθειες. Είναι τα αόρατα μπαγκάζια του νου μας και όλοι τα κουβαλάμε και όλοι επηρεαζόμαστε από αυτά. Τα Σαμσκάρα είναι αίτιο εσωτερικών και (συχνά περιττών) εσωτερικών και εξωτερικών συγκρούσεων, που πρακτικά δεν μπορεί κανείς να τις λύσει.
Αφορούν κάτι που συνέβηκε στο παρελθόν, άρα δεν μπορεί να αλλάξει. Με τη σειρά τους τρέφουν αρνητικές προσδοκίες και φαντασιώσεις για το μέλλον, συχνά διογκώνοντας μια κατάσταση πέρα από κάθε λογική, ενώ μειώνουν τη δυνατότητά μας να κάνουμε κάτι πρακτικά αποτελεσματικό στο παρόν.
Τα Σαμσκάρα δημιουργούν συνήθειες στον τρόπο αντίληψης, ερμηνείας και αντίδρασης. Οι αντιδράσεις εκνευρισμού, υπερέντασης και άγχους είναι επίκτητες. Δεν αποτελούν μέρος της φύσης μας. Τις έχει καλλιεργήσει κανείς μέσα από μίμηση των γύρω μας και επανάληψη, εκδηλώνοντας τις ξανά και ξανά με έναν αυτοματοποιημένο τρόπο, σαν το μοναδικό τρόπο χειρισμού του κόσμου.
Ίσως η μεγαλύτερη συμβολή της Γιόγκα στην ψυχοσωματική υγεία είναι η θετική αλλαγή που προξενεί στη στάση του νου και τις συνήθειες των αντιδράσεων του. Με τακτική εξάσκηση, καλλιεργείται η συνήθεια της αυτοπαρατήρησης και της αυτο-επίγνωσης. Έτσι, μπορεί κανείς να μάθει να αντιδρά διαφορετικά ή ακόμα και να μην αντιδρά, αν δε χρειάζεται: να δέχεται μια κατάσταση όπως είναι, να μην εκνευρίζεται με το παραμικρό, να διεγείρεται μόνο όταν χρειάζεται και όσο χρειάζεται, προκειμένου να κάνει κάτι αποτελεσματικό και χρήσιμο και τον υπόλοιπο καιρό να είναι ήρεμος και χαλαρός.
Είναι γεγονός, πως μόνο όταν ο νους είναι ήρεμος, χαλαρός και ευδιάθετος, μπορούν να έρθουν εμπνεύσεις και δημιουργικές λύσεις στα θέματα που μας απασχολούν. Τέτοιες διαφορετικές συνήθειες του νου καλλιεργουνται με τεχνικές Πρατυαχάρα που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της χαλάρωσης και του διαλογισμού και μετά μπορούμε να τις μεταφέρουμε και στην καθημερινή μας ζωή, ώστε να μπορούμε να τις κάνουμε οπουδήποτε και οποτεδήποτε ανεξάρτητα από τις συνθήκες.
Στις τεχνικές Πρατυαχάρα παρατηρεί κανείς ότι υπάρχει ή ότι συμβαίνει στο παρόν, μέσα του ή γύρω του, αλλά αποστασιοποιημένα, χωρίς να ταυτίζεται και χωρίς να αντιδρά παρορμητικά. Δεν το κρίνει, αλλά το δέχεται όπως είναι. Δεν προσπαθεί να το αλλάξει ούτε πιέζεται να πετύχει κάτι.
Δεν προσπαθεί να προξενήσει ή να αποτρέψει τίποτε. Απλά διεισδύει στο βάθος των δικών του εσωτερικών επειριών μέσω της προσοχής του, για να τις γνωρίσει όπως είναι. Ως δια μαγείας, οτι είναι φανταστικό ή προσωρινό ή περιττό ή απατηλ,ό διαλύεται από μόνο του, χωρίς προσπάθεια.
Δηλαδή, συγκεντρώνεται κανείς μέσα του, αντί να συγκεντρώνεται σε κάτι εξωτερικό, που ίσως τον ενοχλεί ή τον φοβίζει. Πρόκειται για μια πολύ λογική αντιμετώπιση, γιατί συχνά δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα εξωτερικά γεγονότα. Αλλά μπορούμε να λέγξουμε, ακόμα και να διακόψουμε τα εσωτερικά.
Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον σοφό Πατάντζαλι, που μας λέει (Σούτρες, ΙΙ:10-11), οτι με το διαλογισμό, τα μεν λεπτοφυή Σαμσκάρα εξουδετερώνονται διαλύοντας τα στο αίτιο τους, ενώ οι διαταραχές των σκέψεων σταματούν όταν τις απορρίπτουμε στη διάρκεια του διαλογισμού. Αυτό σημαίνει ότι ενώ δεν μπορούμε εύκολα να αποτρέψουμε την εμφάνιση των σκέψεων, έχουμε επιλογή τι θα κάνουμε μ’ αυτές.
Μπορούμε να τους επιτρέψουμε να μας πάνε όπου θέλουν εκείνες και, με μαθηματική ακρίβεια, να μας οδηγήσουν σε μορφές και βαθμούς έντασης. Ή μπορούμε να τις παρατηρήσουμε αποστασιοποιημένα και να τις αγνοήσουμε, οπότε σταματούν. Ο Πατάντζαλι μας προτείνει επίσης να αλλάξουμε τις συνήθειες του νου, καλλιεργώντας σε τακτική βάση θετικές σκέψεις, με τις οποίες αντικαθιστούμε τις αρνητικές. Αυτή η τεχνική δε δουλεύει πάντα όταν βρισκόμαστε σε έντονη κατάσταση κρίσης. Αλλά αν την έχουμε καλλιεργήσει σε ουδέτερες στιγμές, με τακτική εξάσκηση κατά τη διάρκεια της βαθιάς χαλάρωσης ή του διαλογισμού, την ώρα της κρίσης, θα είμαστε πιο έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε θετικά.
Επιπλέον, με την εξάσκηση, μπορεί να φτάσει κανείς στο σημείο ο νους του να έχει μόνο θετικές σκέψεις και να μη διεγείρονται καν οι αρνητικές. Αν ενδοσκοπήσει κανείς βαθύτερα στις αρνητικές σκέψεις και τις σκέψεις που διεγείρουν άγχος, θα βρει σίγουρα μια ταύτιση με το εγώ. Αυτή την ταύτιση, που η Φιλοσοφία της Γιόγκα την ονομάζει Ασμίτα, τη θεωρεί σαν το ριζικό αίτιο κάθε πόνου και δυστυχίας. Γιατί αγχώνεται κανείς; Φοβάται μήπως πάθει κάτι ο ίδιος ή κάποιος ή κάτι που θεωρεί δικό του. Φοβάται μήπως δεν πετύχει ή μήπως χάσει κάτι ο ίδιος ή κάποιος που τον θεωρεί δικό του.
Αναμασά στο νου του αρνητικά περιστατικά του παρελθόντος και τα ξαναζεί για μέρες, εβδομάδες, μήνες, χρόνια. Γεμίζει το σώμα του με δηλητήρια, γιατί δεν μπορεί να γυρίσει σελίδα και να ζήσει στο παρόν. Αν σταματήσει η ταύτιση με τον εαυτό μας, αν πάψουμε να πιστεύουμε πως είμαστε μόνο ένας μικρός, αδύναμος, ευάλωτος και περιορισμένος εαυτός, θα ανακαλύψουμε μια άλλη διάσταση του εαυτού μας, όπου είμαστε ένα με το Όλο. Αυτός είναι ο αληθινός μας Εαυτός.
Όσο ταυτιζόμαστε με τον μικρό εαυτό, θα έχουμε μονίμως ένα υπαρξιακό άγχος, που εύκολα διογκώνεται σε νευρωτικό άγχος – δηλαδή υπερβολικό, μόνιμο και άσχετο με το παρόν. Όταν ενωθούμε με τον αληθινό Εαυτό, ανακαλύπτουμε το αίωνιο στοιχείο. Μόνο τότε εξουδετερώνεται ο φόβος ανυπαρξίας και αντικαθίσταται από θετικότητα, αγάπη και αρμονία. Εκεί μας οδηγεί η Γιόγκα.
Λίντα Καπετάνιου
.
