Πόσο φοβόμαστε το θάνατο! Εκείνο όμως που φοβόμαστε, στην πραγματικότητα, είναι η ζωή.

“Φτενοί θανατεροί καπνοί

λύνουν τα μέλη των ανθρώπων.

Οι ψυχές βιάζονται να αποχωριστούν το σώμα

διψούν και δεν βρίσκουν νερό πουθενά^.

κολνούν εδώ κολνούν εκεί στην τύχη

πουλιά στις ξόβεργες^.

σπαράζουν ανωφέλευτα

όσο που δεν σηκώνουν άλλο τα φτερά τους.

Φυραίνει ο τόπος ολοένα

Χωματένιο σταμνί”

Γιωργος Σεφερης

“…Η ζωή μου δεν ήταν η ζωή ενός μουσικού.

Ήταν περισσότερο η ζωή ενός επικίνδυνου και ανήσυχου νέου

που η μουσική κατάφερε κάπως να τον ηρεμήσει και να τον κάνει

“κατ’ επιφάνειαν νόμιμον” …

Θέλω ν’ απαλλαγώ από όλες τις εφήμερες

και κάπως μάταιες απολαύσεις που με έδεναν τόσο καιρό με το χώμα,

με τη γη και να πετάξω προς το θάνατό μου και που ξέρεις;

Ίσως πετώντας προς Αυτόν θυμηθώ τον ξεχασμένο μου

προορισμό…την πορεία μου προς τα άστρα. Άδειος και Ολόφωτος”

Μάνος Χατζιδάκις.

Τι είναι θάνατος;

Κάθε καρπός ωριμάζει και πέφτει. Εν τούτοις, έχουμε ποτέ αντικρίσει αυτόν τον καρπό με τρομαγμένο ύφος; Όχι, είναι μια φυσική εξέλιξη. Με τον ίδιο τρόπο, τη στιγμή που το Κάρμα του φυσικού σας σώματος έχει λήξει, το πνεύμα ή η ψυχή σας εγκαταλείπει το σώμα. Ο θάνατος είναι ο χωρισμός του αστρικού σώματος από το φυσικό σώμα ως μέρος της διαδικασίας της φυσικής εξέλιξης.

Τη στιγμή που κάποιος δεν επιθυμεί πια να ζει σ' αυτό το σπίτι, το εγκαταλείπει με δική του επιλογή. Αν κάποιος τον βοηθήσει να φύγει, παραμένει ευγνώμων προς αυτόν τον άνθρωπο και τον θεωρεί σαν καλό φίλο. Έτσι και ο θάνατος είναι φίλος μας. Πράγματι, ο θάνατος είναι η ίδια μας η προέκταση-η προέκταση της ίδιας μας της ψυχής.

«Οσο ζει ένας άνθρωπος, ο θάνατος δεν υπάρχει και όταν υπάρχει ο θάνατος,

ο άνθρωπος αυτός δε ζει πια ». Επίκουρος

«Ζωή σχολείο εστί, θάνατος το πτυχίο η αποφοίτηση»

«Θάνατος είναι η γέφυρα για να περάσεις απέναντι, κάπως έπρεπε να γίνει και αυτό απλά ο θάνατος αναλαμβάνει αυτό το ρόλο της γεφύρωσης»

«Ύπαρξη το νόμισμα θάνατος η μία πλευρά ζωή η άλλη»

«Θάνατος υπάρχει όπου υπάρχει ζωή, και ζωή υπάρχει όπου υπάρχει θάνατος και χρόνος υπάρχει όπου υπάρχουν και τα δύο δηλαδή ζωή και θάνατος σε μια συνύπαρξη»

«Ο άνθρωπος δεν θα καταλάβει ποτέ τι εστί θάνατος διότι απλά δεν μπορεί να κατανοήσει τι σημαίνει ζωή χωρίς σώμα , πέρα από το σώμα αν δεν το βιώσει πρώτα»

Δεν είναι φρίκη, αλλά χαρά.

Δεν είναι κλείσιμο, αλλά άνοιγμα.

Άνοιγμα σε μια ζωή υπέροχη, που αρχίζει

τότε ακριβώς που νομίζεις ότι τελείωσε.

Κι αυτό γιατί δεν τελειώνει,

απλώς συνεχίζεται με τρόπους τόσο υπέροχους,

τόσο γεμάτους από γαλήνη και σοφία και χαρά,

ώστε είναι δύσκολο για μένα να τους περιγράψω

και για σένα να τους καταλάβεις.

Καθήκον του καθενός είναι να προετοιμάζεται για τον θάνατο με τέτοιο τρόπο, που να ζει καλά τη ζωή του, ώστε όταν έρθει ο φυσικός θάνατος, να μην είναι τρομακτικός. Καλή προετοιμασία σημαίνει την ανάπτυξη μιας βαθιάς διείσδυσης στη φύση του βαθύτερου Εγώ σας, που θα ολοκληρώνει την προσωπικότητά σας, που θα απλοποιεί τη ζωή σας. Όταν ζείτε μια ζωή εσωτερική και χρήσιμη και δέχεσθε τον θάνατο με πνευματικό τρόπο, ο θάνατος θα χάσει την αιχμηρότητά του και θα πάψει να είναι κάτι τρομακτικό.

Μ' αυτή τη διαδικασία είναι πολύ σημαντικό να απλοποιήσετε τη ζωή σας, να την θεωρήσετε σαν ένα ταξίδι. Όσο λιγότερες αποσκευές μεταφέρετε όταν ταξιδεύετε, τόσο καλύτερα αισθάνεστε. Με άλλα λόγια, αν μεταφέρετε πολλά υλικά αποκτήματα, πολλές επιθυμίες, προσκολλήσεις, τότε η ζωή θα είναι ένα φορτίο γεμάτο πόνους.

Είναι ψευδαίσθηση να νομίζετε ότι όσο πιο πολλά αντικείμενα κατέχετε, τόσο θα είστε καλύτερα καλυμμένοι. Στην πραγματικότητα, δεν θα γίνετε παρά ο φύλακας πολλών υλικών αγαθών, που ποτέ δεν θα χρησιμοποιήσετε. Αν έχετε μόνο μια καρέκλα και ένα τραπέζι, θα τα χρησιμοποιείτε και θα χαίρεστε κάθε μέρα. Αλλά, αν υποθέσουμε ότι έχετε είκοσι καρέκλες και τραπέζια να ξεσκονίσετε, είκοσι καρέκλες και τραπέζια να συγυρίσετε, είκοσι καρέκλες και τραπέζια να προφυλάξετε από τη φθορά ή την κλοπή, θα περνάτε όλο σας τον καιρό για να τα τακτοποιήσετε. Δεν θα έχετε ούτε τον χρόνο να καθίσετε στις καρέκλες, ούτε να βάλετε κάτι πάνω στα τραπέζια!

Είναι απαραίτητο να απλοποιήσετε την υλική και ψυχολογική σας ζωή. Για να προωθήσετε την νοητική σας απλότητα, προσπαθήστε να κατανοήσετε ότι ο νόμος του Κάρμα είναι αλάθητος. Είναι ο νόμος της αιτίας και του αποτελέσματος: όπως σπέρνετε έτσι θερίζετε και θα είστε ο μόνος που θα υποστεί τις συνέπειες.

Όλες οι πράξεις ή κάρμες που θα εκτελέσετε με τις σκέψεις, τα λόγια και τις πράξεις, έχουν τα αποτελέσματά τους. Όλα τα αρνητικά πράγματα που κάνετε, ενάντια στη συνείδησή σας, ενάντια στην ηθική, θα σας πληγώσουν τώρα ή αργότερα. Δεν μπορείτε να ξεφύγετε από τον νόμο του κάρμα. Εάν το κάρμα σας δεν είναι σωστό, εάν βασίζεται στο ψέμα, στην ατιμία ή στην απάτη, εάν το κάρμα σας φέρνει αρνητικές καταστάσεις και πολλή ανησυχία, θα δημιουργήσει βάρος στο ασυνείδητό σας.

Αν όμως, εκτελείτε δίκαιες πράξεις, που σας επιτρέπουν να έχετε συμπόνια, ταπεινότητα, γενναιοδωρία, θυσία, ταπεινοφροσύνη και αγάπη-οι πράξεις αυτές εξαγνίζουν το πνεύμα σας. Ζείτε με λιγότερα λόγια και εντάσεις. Το πνεύμα σας χαλαρώνει.

Επί πλέον, για να απλοποιήσετε την εξωτερική σας ζωή, πρέπει να έχετε καλή επικοινωνία (σατσάνγκα), οπότε το πνεύμα σας σκέπτεται συνεχώς το Θεό. Θα πρέπει, επίσης, να μάθετε την τέχνη του «πράττειν οικειοθελώς». Μην επικεντρώνετε τη σκέψη σας μόνο στα μέλη της οικογένειάς σας, αλλά να θεωρείτε τον εαυτό σας σαν μέρος της ανθρωπότητας.

Τελικά, αναπτύξτε ένα αγνό Εγώ, γεμίζοντας τη ζωή σας με έναν συνδυασμό της αγάπης προς τον Θεό και τη σκέψη «ποιος είμαι πραγματικά;». Μάθετε να βλέπετε τον Θεό σαν αντικείμενο άπειρης αγάπης και την πραγμάτωση του Θεού σαν τον ύψιστο σκοπό της ζωής σας.

Είδα κάποιον που πέθαινε. Πόσο φοβόμαστε το θάνατο!

Εκείνο που φοβόμαστε, στην πραγματικότητα, είναι η ζωή· δεν ξέρουμε πώς να ζήσουμε· ξέρουμε μόνο τη θλίψη και ο θάνατος δεν είναι παρά η έσχατη θλίψη. Χωρίζουμε τη ζωή στο να ζούμε και στο να πεθαίνουμε. Οπότε υπάρχει αναπόφευκτα ο πόνος του θανάτου, με τον αποχωρισμό που φέρνει τη μοναξιά, την απομόνωση. Η ζωή και ο θάνατος είναι μία κίνηση, όχι δύο ξεχωριστές καταστάσεις.

Να ζεις σημαίνει να πεθαίνεις - να πεθαίνεις ως προς το καθετί - και να ξαναγεννιέσαι κάθε μέρα. Αυτό δεν είναι ένα θεωρητικό απόφθεγμα αλλά κάτι για να το δοκιμάσει κανείς και να το ζήσει. Είναι η θέληση, αυτή η μόνιμη επιθυμία να είσαι κάτι, που καταστρέφει τελείως το να «υπάρχεις» απλώς. Αυτό το να «υπάρχεις» είναι τελείως διαφορετικό από τον ύπνο της ικανοποίησης, της εκπλήρωσης ή τα συμπεράσματα της λογικής.

Αυτός ο τρόπος ύπαρξης δεν παίρνει υπόψη του τον εαυτό. Ένα ναρκωτικό, ένα ενδιαφέρον, κάτι που απορροφάει, μια πλήρης ταύτιση, μπορεί να φέρει κάποια επιθυμητή κατάσταση, που και πάλι είναι ο νους που νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του. Αληθινή ύπαρξη σημαίνει σταμάτημα της επιθυμίας. Παίξε μ' αυτές τις σκέψεις και πειραματίσου με κέφι.

Κρισναμουρτι

Στο ερώτημα, γιατί να τον φοβόμαστε αφού ποτέ δε θα έχουμε την εμπειρία του;

θα παραθεσω μια αληθινη ιστορια που διηγηθηκε ο Γιογκαναντα Παραμχαμσα (εγραψε την :αυτοβιογραφια ενος γιογκι), για εναν φθασμενο γιογκι που ηταν στα τελευταια του.

Ρωτησαν λοιπον τον γιογκι οι μαθητες του πως νιωθει.

Και ο γιογκι αποκριθηκε: Δεν ειναι ακριβως φοβος, ειναι οπως ο δισταγμος δευτερολεπτων που νιωθει ενα πουλι φυλακισμενο χρονια, οταν του ανοιγεις το κλουβι, λιγο πριν πεταξει στον καθαρο ουρανο...

Εν κατακλειδι , θα ηθελα να προσθεσω οτι ο καθε φοβος - και οχι μονο ο αρχεγονος φοβος του θανατου, βασιζεται στην αγνοια. Η γνωση, η βαθυτερη κατανοηση, οτι δεν ειμαστε το σωμα, δεν ειμαστε ο νους, αλλα αυτοι που εχουν σωμα και νου... απελευθερωνει.

Να είσαι έτοιμος για τα πάντα και τα πάντα περιέχουν ακόμα και το θάνατο!

Μάθε να ενεργείς στην ζωή άψογα. Να δίνεσαι αλλά να μην ταυτίζεσαι με τα πράγματα. Να σέβεσαι τις δυνάμεις που διέπουν και αλληλεπιδρούν στην ζωή και να δίνεις τον καλύτερο σου εαυτό κάτω από οποιαδήποτε συνθήκες. Φυσικά πάντα να αναλαμβάνεις το κόστος και την ευθύνη των πράξεων σου άμεμπτα.

Να γνωρίζεις ότι η παρουσία του θεού είναι παντού και πάντα σε όλα τα πράγματα, διότι εποίησε τον κόσμο με απόλυτη και πλήρη αρμονία. Οπότε ας υποκλιθούμε στην ζωή και στα δώρα που μας προσφέρει όποια και αν είναι αυτά, είτε έχουν μέλι ειτε δηλητήριο, εξάλλου στην άλλη άκρη του πόνου βρίσκεται η σοφία.

Να ακολουθείς την καρδιά σου αφού πρώτα την ρωτήσεις:

«Έχει αγάπη αυτό το μονοπάτι;»

Αν έχει προχώρα, αν όχι εγκατέλειψε το αμέσως. Δεν αξίζει για τίποτα και για κανέναν να σπαταλήσεις την ζωή σου. Πόσο μάλλον να σου ρουφήξει την ζωή η ύλη , την στιγμή που ο θάνατος σε παραφυλά κάθε στιγμή χωρίς να το γνωρίζεις . Το αγνοείς μεν, αλλά υπάρχει δε.

Να έχεις μνήμη θανάτου, διότι έτσι θα κατακτήσεις μέσα σου την ματαιότητα των πραγμάτων υλικών και μη, ώστε να ζείς την καθημερινότητα με πληρότητα, σαν κάθε μέρα σου να είναι η τελευταία στην ζωή.

Να βλέπεις, να ακούς και να δίνεις σημασία στην λεπτομέρεια διότι αυτή μπορεί να σε ανυψώσει η να σε σκοτώσει.

O σκοπός είναι ξεκάθαρος, να εξελίξεις την συνείδηση σου σε όλα τα επίπεδα της επίγνωσης στην εκδηλωμένη ζωή, ανεξάρτητα από τις χρηστικότητες τις κοινωνικής διαμόρφωσης. Μην ξεχνάς όταν βρίσκεσαι σε κατάσταση εκπαίδευσης, οτι η εξέλιξη είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα της αιτίας. Διότι δεν γνωρίζεις ποιος πραγματικά είσαι.

Το να είσαι παρών κάθε στιγμή σημαίνει να περνά μια στιγμή στα αρχεία του παρελθόντος και να γνωρίσεις στο 100% γιατί συνέβη η πράξη σου αυτή και από ποια αιτία προήλθε το αποτέλεσμα . Εάν δεν γνωρίζεις, τότε απλά ήσουν απών και το ασυνείδητο απλά χόρευε στην εκδήλωση του χρόνου ενώ εσύ ήσουν μεθυσμένος υποκινητής του.

Να μάθεις να εκτιμάς ! από τον άνθρωπο που έχεις δίπλα σου μέχρι και τον πόνο που σου δόθηκε από την ζωή, διότι απλά είναι μια πρόκληση που καλείσαι να ξεπεράσεις ώστε να λάβεις κάποιο συγκεκριμένο δίδαγμα.

Στη Μαχαμπαράτα,

ο Μπίσμα, πριν τον εκούσιο θάνατό του, διδάσκει τον Γιουντιστίρα, τον πρωτότοκο των Παντάβα, τον τρόπο προετοιμασίας για έναν ευχάριστο θάνατο:

Να αποφύγεις τρεις σημαντικές πράξεις:

να καταστρέψεις τη ζωή άλλων πλασμάτων, να κλέψεις και να οικειοποιηθείς τα αγαθά άλλου.

Να αποφύγεις τέσσερα είδη λόγου:

να εμπλακείς σε μοχθηρές συζητήσεις, να πεις λέξεις που πληγώνουν, να μιλήσεις για τα λάθη των άλλων και να πεις ψέματα.

Να αποφύγεις τρεις νοητικές πράξεις:

να οικειοποιηθείς τις σκέψεις των άλλων, να πληγώσεις ψυχικά άλλους και να αρνηθείς να πιστέψεις στη διδασκαλία των ιερών γραφών και λόγων.

Giannis Doganis for Faos Samadhi.

Η δυαδική σχέση ζωής – θανάτου.

Θίγοντας ένα υπαρξιακό θέμα μάλλον “σκληρό”, όπως η δυαδική σχέση ζωής – θανάτου.

του Γιαννη Δογανη

“Ο θύτης και το θύμα:
παίκτες παιχνιδιού μονάχα,
εφήμεροι σαν όνειρο.”

Ο βαρβαρος νεοελληνας-κατ’ευφημισμον ανθρωπος-προσκολλημενος σε κτηνωδη και αναχρονιστικα εθιμα, γιορτασε και φετος το Θείο Πάθος με τον Θανατο δια της σφαγης, εκατομμυριων αθωων αμνοεριφιων, δινοντας εμφανη και σαφη δειγματα του πολιτισμου του και της ηθικης προοδου του προς ολες τις αισθανομενες υπαρξεις…Ικανοποιησε το τερψιλαρύγγιό του και διασκεδασε στα χλιδάτα φατσιμάρε μαγαζιά των πόλεων.

“καθένας νίβει τα χέρια του και τα δροσίζει…
Ένοχος δεν υπάρχει, καπνός… κατάργησαν τα μάτια τους, τυφλοί.
Μάρτυρες δεν υπάρχουν πια, για τίποτε.

Αλλά…
πρέπει να βγεις από τούτο τον ύπνο. τούτο το μαστιγωμένο δέρμα
…το φως είναι σφυγμός
ολοένα και πιο αργός και πιο αργός
θαρρείς πως πάει να σταματήσει…
…το αίμα τώρα τινάζεται
γυρεύει να περάσει απ’ το θάνατο
για να βρει τη χαρά.”

Γ. Σεφέρης

Όμως εκεί έξω από τα μαγαζιά, είναι ο θάνατος που περιμένει και δε γίνεται να το ξεχάσουμε. Γιατί κάποτε θα βγεις έξω από την εκκωφαντική ηχορύπανση των μαγαζιών, δεν μπορείς αιώνια να κρύβεσαι…

Ζούμε μαθαίνοντας ή επιβιώνουμε επαναλαμβάνοντας?

Ο θάνατος μας φοβίζει τόσο γιατί κανένας δεν θέλει να σταματήσει το “κρυφτό”.
Ο εφιάλτης της σημερινής ζωής είναι η έλλειψη επικοινωνίας μέσα σε μια κοινωνία όπου όλοι νομίζουν ότι επικοινωνούν! Και γι’ αυτό δημιουργούμε. Καθένας με τον τρόπο του και τις δυνατότητές του. Για να πούμε στους άλλους ότι υπάρχουμε και ότι αυτοί υπάρχουν για μας.

Όμως το να αναζητάς τη ζωή, το να γυρεύεις την αλήθεια, σημαίνει να είσαι έτοιμος να πεθάνεις. Να πεθάνεις στη ζωή εκείνη που νομίζεις ότι είναι ζωή. Δεν είναι. Μόνο τότε μπορεί να γεννηθεί το καινούριο. Χρειάζεται μια σταύρωση και μόνο τότε μπορεί να υπάρξει ανάσταση. Γιατί η ζωή, η ζωή που γνωρίζουμε σαν ζωή, είναι εφήμερη, ψευδαίσθηση, μάγυα. Δεν είναι αληθινή. Υπάρχει μια άλλη ζωή. Τούτη η ζωή δεν είναι παρά ένα μεγάλο όνειρο, μια μεγάλη παράσταση.

“Η ύπαρξή μας είναι παροδική
σαν τα φθινοπωριάτικα σύννεφα.
Η γέννηση και ο θάνατος των πλασμάτων,
μοιάζουν με τις κινήσεις ενός Χορού.
Μία ολόκληρη ζωή δεν είναι τίποτα περισσότερο
από μία αστραπή στον ουρανό,
το κύλισμα ενός χείμαρρου σε μια απότομη πλαγιά”

ΓΚΟΤΑΜΑ ΒΟΥΔΑ

Το σώμα είναι ροή, σαν ποτάμι, λεει ο Οσσο. Διαρκώς αλλάζει, κινείται. Δεν έχει τίποτα αιώνιο μέσα του. Στην πραγματικότητα, το σώμα πεθαίνει κάθε στιγμή, κάθε μέρα. Ο θάνατος συνεχίζεται επί εβδομήντα - ογδοντα χρόνια. Ο θάνατος δεν είναι συμβάν. Είναι μία μακρόχρονη διαδικασία. Αν είμαστε ταυτισμένοι με το σώμα, φυσικά και θα υπάρχει συνέχεια ο φόβος ότι ο θάνατος πλησιάζει. Μπορούμε να ζήσουμε, αλλά μπορούμε να ζήσουμε μόνο μέσα στο φόβο. Αλλά και ο νους είναι ακόμη πιο εφήμερος και πιο φευγαλέος από το σώμα. Και ο νους αποσυντίθεται διαρκώς. Ο νους είναι το εσωτερικό μέρος του σώματος και το σώμα είναι το εξωτερικό μέρος του νου.

«Σπόρος η ζωή ο θάνατος το λουλούδι»

Μαλβανά Τζαλαλουντίν Ρουμί

Πέρα από το σώμα και το νου (σκέψεις), υπάρχει μια καθαρή συνειδητότητα, μια καθαρή αγνότητα, μια αθωότητα, ένας καθρέφτης. Είναι ο παρατηρητής που παρατηρεί το σώμα – νου χωρίς να ταυτίζεται. Όταν αυτή η καθαρή επίγνωση, η καθαρή συνειδητότητα συμβεί, για πρώτη φορά η ύπαρξη γίνεται ζωή. Και όταν υπάρχουμε, τότε δεν υπάρχει θάνατος. Γιατί ο θάνατος δεν είναι το τέλος της ζωής. Είναι το αποκορύφωμά της. Είναι ο καρπός των προσπαθειών μιας ζωής. Το ταξίδι τελειώνει. Γυρίζουμε σπίτι.

Με το θάνατο δεν πεθαίνουμε. Μόνο η ενέργεια που μας έχει δοθεί μέσω του σώματος και μέσω του νου απελευθερώνεται, επιστρέφει στον κόσμο. Εμείς γυρίζουμε στον Οίκο. Στην πραγματικότητα δεν φοβόμαστε το θάνατο. Ο φόβος είναι κάπου αλλού. Στην πραγματικότητα ποτέ δεν ζούμε αληθινά. Αυτό είναι που δημιουργεί τον φόβο του θανάτου. Ο φόβος έρχεται επειδή δεν ζούμε. “Δεν έχω ζήσει ακόμη, και αν συμβεί ο θάνατος, τότε θα πεθάνω χωρίς να έχω ζήσει”, συνηθίζεται να λέγεται.

Στην Μπαγκαβάντ Γκίτα αναφερεται :

«Όπως κάποιος που βγάζει τα παλιά του ρούχα για να φορέσει καινούργια, το ίδιο και η ενσαρκωμένη ψυχή, έχοντας εγκαταλείψει το φθαρμένο σώμα της, αναζητά ένα άλλο».

Αν αναλογισθούμε χωρίς τρόμο τον θάνατο, με καθαρό μυαλό, δεν θα στερηθούμε τη χαρά της ζωής. Ο θάνατος είναι τρομακτικός εξ' αιτίας της άγνοιάς μας ( αβίντυα).

Η σύγχρονη ψυχολογία δέχεται ότι και στο σεξ συμβαίνει ένας μικρός θάνατος. Η πιο πιστή αντιστοιχία του θανάτου στην καθημερινή ζωή θεωρείται από τους ψυχολόγους η διαδικασία του οργασμού. Μια ζωτική ενέργεια απελευθερώνεται από το σώμα. Νιώθουμε οργασμικοί, χαλαρωμένοι. Και στον θάνατο; Όλη η ενέργεια που έχει συσσωρευτεί επί χρόνια, απελευθερώνεται. Ο ύστατος και μεγαλύτερος οργασμός. Ο θάνατος μπορεί να γίνει η απόλυτη ολοκλήρωση, αυτό όμως είναι δυνατόν μόνο αν έχουμε ζήσει τη ζωή. Όταν πεθαίνει ένας Άγιος, η ενέργεια που εκλύεται είναι θείο δώρο για τους παρευρισκόμενους.

Προσφατα στην Αθηνα, σ’ ένα καταμεστο ακροατηριο, ο Ιρβιν Γιαλομ προετρεψε το κοινο να ζησει την ζωη του στο επακρον, αφηνοντας πισω «ένα κουφιο φερετρο, χωρις απωθημενα ».


Ο θάνατος δεν είναι μια εχθρική παρουσία.
Είναι η φυσική διαδικασία εγκατάλειψης μιας προσωπικότητας για μια άλλη.

«Ω, θάνατε, πού είναι το κεντρί σου,
Άδη, πού είναι η νίκη σου;»

(Κορινθίους Α΄ 15:55)

“Ο θάνατος σας τρομάζει;” ρώτησαν τη γερόντισσα Γαβριηλία. Απάντησε:

“Αυτός είναι που δεν με τρομάζει καθόλου! Όταν έρθει η ώρα να φύγω, εμένα μου φαίνεται πολύ απλό γιατί δεν υπάρχει θάνατος. Γιατί κλείνει μία πόρτα και ανοίγει μία άλλη! Όταν φύγω απ’ αυτόν τον κόσμο, όπως όταν περνά μια βάρκα – που λέει και ο ποιητής – δεν αφήνει κανένα σημάδι πίσω της στο νερό, έτσι και γω…Απάθεια! Είμαι μόνο θεατής! ”

Οι πραγματικοί ασκητές ζουν την κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία τους και πεθαίνουν με πολλή συνειδητότητα για το τι ακριβώς είναι ο θάνατος και έτσι δεν παρασύρονται από τον πανικό και τον τρόμο.

“Τους ανθρώπους”, γράφει ο Επίκτητος, “δεν τους ταράζουν τα ίδια τα πράγματα, αλλά οι ιδέες που έχουν για τα πράγματα”. Αν ο θάνατος ήταν κάτι φοβερό, θα ήταν και για τον Σωκράτη. Αλλά και ο Ερμής ο Τρισμέγιστος έχει παρόμοια γνώμη: “Ας μιλήσουμε τώρα για το θάνατο, γιατί ο θάνατος φοβίζει τους περισσότερους ότι είναι μεγάλο κακό, επειδή αγνοούν την αλήθεια”.

Σε πολλές θρησκείες και φιλοσοφίες που σημάδεψαν την εξέλιξη της ανθρωπότητας, το φως βρίσκεται σε διαρκή και εξοντωτικό πόλεμο με το σκοτάδι, η ζωή με το θάνατο, το καλό με το κακό, το θετικό με το αρνητικό. Έτσι διαμορφώθηκε ένας ιδεαλισμός ποτισμένος από αγωνία να επικρατήσει το πρώτο και να αφανιστεί το δεύτερο. Όμως αυτό είναι τόσο ακατανόητο όσο και η ύπαρξη ηλεκτρικού ρεύματος χωρίς θετικό και αρνητικό πόλο. Τα “αντίθετα” είναι δύο διαφορετικές πλευρές της πραγματικότητας, του ίδιου υπό παρατήρηση συστήματος. Η εξάλειψη του ενός πόλου συνεπάγεται την εξάλειψη όλου του συστήματος.

Η ίδια η φύση μας δείχνει ότι το καθετί βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και αλλαγή. Η μεταβολή είναι η ουσία της ζωής. “Όλα κυλούν και τίποτα δε μένει σταθερό”, έλεγε ο Ηράκλειτος. Στον Φαίδωνα ο Σωκράτης μας λέει ότι παντού στη φύση μπορεί να παρατηρήσει κανείς το παιχνίδι των αντιθέσεων: μέρα και νύχτα, ύπνος και εγρήγορση, ζωή και θάνατος κ.τ.λ. Όλα τα ζεύγη των αντιθέτων έχουν παροδική και μεταβαλλόμενη μορφή. το καλό και το κακό μπορούν να μεταβληθούν σε καλύτερο και χειρότερο αντίστοιχα. Η νύχτα προβάλλει από την μέρα μέσω του λυκόφωτος και η μέρα από την νύχτα μέσω του λυκαυγούς. Παντού στο Σύμπαν διακρίνουμε το παιχνίδι του γιν και του γιανγκ.

Ο Σωκράτης βεβαιώνει: “Δεν υπάρχει θάνατος ούτε για τους ζωντανούς, ούτε για εκείνους που έχουν φύγει”, υπονοώντας ότι είναι μόνο ένα γεγονός στην συνείδηση. Και ο Ερμής ο Τρισμέγιστος αποφαίνεται: “Ούτε γεννήθηκε, ούτε υπάρχει κάτι νεκρό στον κόσμο, ούτε θα υπάρξει ποτέ”. Και για να μας διαλύσει κάθε πιθανή παρανόηση, συνεχίζει: “Τίποτε απ’ όσα υπάρχουν στον κόσμο, δεν θα χαθεί ποτέ”. Από την άλλη μεριά, ο Ευριπίδης, πιο ανθρώπινος αναρωτιέται: “Ποιος ξέρει αν είναι ζωή αυτό που λέμε θάνατος κι αν ο θάνατος είναι η ζωή;” Και ο Πίνδαρος έρχεται να δώσει την θριαμβική απάντηση: “Ο ήλιος λάμπει για τους νεκρούς, ενώ οι ζώντες περιβάλλονται από την σκιά της νύχτας!”.

Όμως ο Πίνδαρος, αν και ποιητής, ήταν ταυτόχρονα φιλόσοφος και σοφός. Τα όσα λέει δεν απευθύνονται στους κοινούς ανθρώπους, αλλά σ’ εκείνους που γνώριζαν το μυστικό των Ελευσίνιων Μυστήριων. Για τους Έλληνες σοφούς η γέννηση, ο θάνατος και η επαναγέννηση θα μπορούσαν – και από μια σκοπιά έπρεπε – να συμβούν κάποια στιγμή στη ζωή του μύστη, όχι πραγματικά, αλλά μέσα στη συνείδησή του. Ο κύκλος αυτός έπρεπε να βιωθεί συνειδησιακά

Για τον Ηράκλειτο “πραγματικός θάνατος είναι όσα βλέπουμε ξύπνιοι”. Όσο για τον άλλο θάνατο, εκείνον της μύησης, ο ίδιος ο σοφός της Εφέσου μας λέει: “Όταν τα μάτια του σβήνουν, (ο μύστης) ανάβει ένα φως στον Εαυτό του μέσα στην νύχτα”. Ο Πλάτωνας στο συγκεκριμένο θέμα διατύπωσε το εξής: <Το “Αυτό” δεν μπορεί να κατανοηθεί παρά μόνο σε σχέση με το “Έτερον”>. Το “Αυτό” είναι η ζωή και οι εκφάνσεις της: το κλάμα του μωρού, το ερωτικό φιλί των εραστών, ο πόνοι της γέννας, το λουλούδι που ανθίζει, το ζώο που γρυλίζει όταν απειλείται. Το “Έτερον” είναι η ανυπαρξία, η μοναξιά, ο θάνατος, το κρύο…

Αν όμως προσκολληθούμε μόνο στο Αυτό, χάνουμε την απόλαυση. Γιατί πως μπορείς να νιώσεις ζεστασιά αν δεν έχεις κρυώσει; Πως μπορείς να νιώσεις αγαλλίαση αν δεν έχεις πονέσει…Το να κοιτάζουμε λοιπόν το θάνατο στα μάτια, σημαίνει πολύ απλά να επιδιώξουμε η ζωή μας να είναι ο αρμονικός συνδυασμός, η αρμονική συνύπαρξη του Αυτού με το Έτερον. Για ν’ αγαπήσουμε το Αυτό πρέπει να γνωρίσουμε το Έτερον και το αντίστροφο. Μόνο έτσι θα απολαύσουμε ηδονικά την απόλυτη ετερότητα, τον θάνατο. Άλλωστε όπως είπε ο Wittgenstein: “Ο φόβος του θανάτου είναι το πιο εύγλωττο σημάδι ενός Λάθους, δηλαδή μιας κακής ζωής”.

Αυτό που κάνει όμορφη την αρχή είναι η ύπαρξη του τέλους.

Χρειαζόμαστε μια διεύρυνση της συνείδησης ώστε να βλέπουμε όχι μονόπλευρα, αλλά ολοκληρωτικά. Η ανατολή του Ήλιου είναι η γέννηση της μέρας, η δύση του είναι ο θάνατός της. Η συνάντηση μ’ ένα θετικό δημιουργικό άτομο είναι η γέννηση μιας ευχάριστης κατάστασης, ο αποχωρισμός ένας μικρός θάνατος. Όλα αυτά, είναι μικρές ή μεγάλες αλλαγές που μπορούν να μας μάθουν να κυλάμε μαζί τους, αλλά και με τη μεγάλη αλλαγή που μας περιμένει…Θα μάθουμε έτσι να χορευουμε με το θάνατο, αλλά σε κάθε στροφή αυτού του Χορου, θα ξαναανακαλύπτουμε τη ζωή, την άνοιξη και την ελπίδα.

Και θα μάθουμε να χαιρόμαστε απλά και βαθιά το κάθε τι, γιατί θα ξέρουμε την φύση του, τον κύκλο που θα διαγράφει η γέννησή του και την ποιότητα της οδύνης, της χαράς του κάθε τοκετού. Ένα διαρκές ταξίδι από την αγωνία στην έκσταση! Ο θάνατος είναι το μόνο παιχνίδι που παίζουμε με τον ίδιο απολαυστικό τρόπο ως το τέλος της ζωής μας. Βέβαια είναι ένα δύσκολο παιχνίδι. Πρέπει να ξέρεις πότε θα του κρυφτείς και πότε να του φανερωθείς. Οι πιο καλοί παίχτες είναι αυτοί που λαχταρούν με όλη την ψυχή τους τη ζωή. Με το άλλο της χέρι η λαχτάρα της ζωής χαϊδεύει πάντα το θάνατο!

Η συνείδηση δεν μπορεί ν’ αφανιστεί με τον θάνατο, γιατί η συνείδηση ξεπερνά το Χρόνο. Πρέπει να μάθουμε να προσεγγίζουμε το θάνατο μ’ ευγνωμοσύνη γνωρίζοντας τι ακριβώς είναι:

“η τελική εξαφάνιση του εγώ, το τέλος της πλάνης του χρόνου και του Εαυτού. Ο χρόνος και ο εαυτός είναι το παλιό κέλυφος που μια μέρα η συνείδηση θα σπάσει, όπως η πεταλούδα σπάει το κουκούλι για να πετάξει προς τον Ήλιο”.

(Darryl Reanney)

Ο χωροχρόνος βρίσκεται εδώ απλά για να κάνει κάτι. Όταν δεν υπάρχει χρόνος, τότε δεν υπάρχει θάνατος. Υπάρχει Αγάπη. Στο μεταξύ χορεύουμε το Χορό και παίζουμε το Παιχνίδι, επειδή η χαρά βρίσκεται στην αλλαγή της πορείας και όχι στην κατάληξη. Απλά, όσο συνεχίζεται το εσωτερικό ταξίδι, το απολαμβάνουμε, αυτό είναι η ουσία. Αυτό έχει σημασία πάνω απ’ όλα! Και η προσωπική αλήθεια του καθενός μας.

«Μην επιθυμείς τίποτα.
το τέλος σου που είναι ατελείωτο
είναι σαν μια νιφάδα χιονιού
που στροβιλίζεται και διαλύεται στον καθάριο αέρα»

Ζεν ποίημα

Giannis Doganis / Πρωτη δημοσιευση στο Ξανθη Φιλοσοφειν.